Gespot: De weg naar de grens

In ‘Gespot’ zet ik een nog te verschijnen boek in de kijker. Vandaag heb ik het over De weg naar de grens van Grete Weil.

Tot afgrijzen van haar vriend Klaus Mann keerde de Joods-Duitse Grete Weil (1906-1999) na de Tweede Wereldoorlog terug naar Duitsland. Met Ans Ende der Welt (Naar het einde van de wereld) debuteerde ze in 1949 in Oost-Duitsland. In deze roman verhaalde ze over over de deportatie van de Nederlandse Joden.

Al in 1933 was haar man Edgar Weil naar Nederland geëmigreerd, waar Grete hem 2 jaar later vervoegde. Nadat haar man in 1941 tijdens een razzia was opgepakt, dook zij onder. Enkele maanden na de deportatie van Edgar kreeg zij het bericht dat hij vermoord was in het concentratiekamp Mauthausen.

Tegen het einde van de oorlog schreef ze op haar onderduikadres Der Weg zur Grenze (De weg naar de grens), waarin ze autobiografische elementen verwerkte. Allicht heeft de schrijfster het na de oorlog willen laten publiceren maar vond ze er geen uitgever voor. Het zou overigens tot 1980 duren vooraleer de literaire wereld in West-Duitsland haar opmerkte met Meine Schwester Antigone (Mijn zuster Antigone). In Nederland en Frankrijk was ze dan al een bekende literaire naam.

Nadat literatuurwetenschapper Ingvild Richardsen Der Weg zur Grenze in 2022 in een archief teruggevond, werd het alsnog gepubliceerd. Weiles allereerste literaire werk vertelt het verhaal van de joodse Monika Merton, wier echtgenoot is omgekomen in Dachau. Omdat de Gestapo op zoek is naar haar, heeft ze haar woonplaats in München verlaten. Onderweg naar de grens met Oostenrijk ontmoet ze dichter Andreas von Cornides, die zich nauwelijks bewust is van het geweld en de misdrijven in Duitsland. Ondanks zijn onwetendheid krijgt Monika een zwak voor hem, en hij voor haar.

De Nederlandse vertaling van Kris Lauwerys en Isabelle Schoepen ligt op 4 april 2023 in de boekenwinkels. Meer info en een leesfragment vind je op de website van uitgeverij Meulenhoff Boekerij.