Dat graaf Lev Tolstoj (1828-1910) nooit de Nobelprijs voor Literatuur kreeg, is voor vele een grote blunder van de Nobelprijscommissie. Voor veel schrijvers en critici was Tolstoj de belangrijkste schrijver van hun tijd. ‘Oorlog en Vrede‘ (1869) en ‘Anna Karenina‘ (1877) waren en zijn nog steeds monumenten uit de wereldliteratuur. De relatie tussen Zweden en Rusland was echter slecht. Ook vielen de Zweedse leden van de commissie over Tolstojs politieke, filosofische en religieuze ideeën. Ideeën, die Gandhi en Martin Luther King jr. inspireerden en leidden.

Op zoek naar de zin van het leven.

Filosofie en religie interesseerde Tolstoj al als jongen. In 1855 schreef hij in zijn dagboek dat hij zijn leven wou wijden aan het stichten van een nieuwe christelijke godsdienst. Een idee, dat op de achtergrond geraakte door zijn huwelijk in 1862 met Sonya Behrs. Maar dat terug opdook tijdens het schrijven van ‘Anna Karenina’. Hij stond toen op het hoogtepunt van zijn roem en maakte een diepe levenscrisis mee. Zichzelf doden kon hij niet, dus richtte hij zijn aandacht op de filosofie en het geloof. In alle wereldreligies, maar vooral in het orthodoxe geloof, zocht hij naar antwoorden op zijn levensvragen. Het bracht hem uiteindelijk terug naar het idee dat hij al in 1855 had geopperd: een nieuwe christelijke godsdienst gebaseerd op de leer van Jezus Christus, maar ontdaan van de dogma’s en de mystiek van de kerk.

Een ander leven.

In 1881 schreef Tolstoj ‘Mijn biecht’. Hierin predikte hij absolute geweldloosheid, verzet tegen de kerkelijke instanties en het afzweren van aards bezit. Tolstoj had intussen afstand gedaan van zijn titel en rijkdom. Hoewel hij op zijn landgoed, Yasnaya Polyana bleef wonen, leed hij een eenvoudig leven. Hij liet een lange baard staan en kleedde zich als een Russische boer.

Tijdens de hongersnood van 1891 had hij samen met twee van zijn dochters gaarkeukens opgezet. Hij wist zijn landgenoten te mobiliseren om de hongerigen te helpen en haalde tegelijkertijd hard uit naar de regering, wat niet zonder gevolgen bleef. Vadertje staat zette hem onder toezicht. Ook zijn kritiek op de kerkelijke instanties bleef niet zonder gevolgen. In 1901 werd hij uit de kerk gezet.

In zijn queeste naar absolute geweldloosheid koos hij in 1885 voor een vegetarische levensstijl. Later in zijn leven schrapte hij alle dierlijke producten uit zijn dieet, en at hij enkel nog brood, soep en havermoutpap. Geleidelijk aan wist hij alcohol en tabak op te geven.

Spanningen in zijn huwelijk.

Seks wou hij ook opgeven. Morele puurheid hield immers een celibataire levensstijl in. Voor een man zoals hij, met een grote seksuele honger was dit echter een ideaal, dat altijd een ideaal zou blijven. Zijn vlees was zwak en hij was nooit een heilige geweest. Zijn eerste keer was met een prostituee geweest. Als 18-jarige had hij een behandeling moeten ondergaan voor een soa. Voor zijn huwelijk had hij al een kind verwekt bij een lijfeigene op zijn landgoed. Met zijn vrouw kreeg hij 13 kinderen. Als zij zwanger was en hij geen seks kon hebben, wendde hij zich tot een van zijn lijfeigenen. Niettemin hield hij van zijn vrouw, en zij van hem.

Zijn huwelijk kende passie maar ook vonken. Sonya was het trouwens niet eens met zijn spirituele ideeën en ergerde zich meer en meer aan de talloze discipelen, die hen bezochten om hem te horen spreken. Toen het er naar uitzag dat haar man zou verzaken aan zijn auteursrechten ten voordele van de armen, kwam zij in actie. Het is dankzij haar, dat de auteursrechten in de familie bleven.

Zijn levenseinde.

In de nacht van 28 oktober 1910 trok Tolstoj voorgoed de deur van zijn woning toe. De ruzies met zijn vrouw hadden hun tol geëist. Hij wou de laatste jaren van zijn leven in alle rust en eenzaamheid doorbrengen in een klooster. Zijn reis naar een klooster in Zuid-Rusland met zijn dokter en een van zijn dochters kwam abrupt tot een einde, toen hij op het treinstation van Astapova ineenstortte. De stationschef van Astapova stelde zijn huis ter beschikking. Het was in zijn bed dat de grote man op 20 november 1910 overleed aan de gevolgen van een longontsteking. In de dagen voorafgaand aan zijn dood hadden zowel de nationale als de internationale pers zich verzameld in Astapova. Het einde van de grote Tolstoj was gelijk ook het allereerste media-event in de geschiedenis.

 

Voor dit blog gebruikte ik verschillende internetbronnen, waaronder Wikipedia. Het beeld bij dit blog komt van Wikimedia Commons en is in het publieke domein.