In ‘Gespot’ zet ik een nog te verschijnen boek in de kijker. Vandaag heb ik het over de heruitgave van‘Stijloefeningen’ van Raymond Queneau.
Tijdens een reis naar Griekenland merkte Raymond Queneau (1903-1976) grote verschillen op tussen het gesproken en geschreven Nieuwgrieks. Tegelijkertijd besefte hij dat die verschillen ook in het Frans aanzienlijk zijn. Als schrijver gebruikte hij bijgevolg alle mogelijkheden van de taal: woordspelingen, klanknabootsingen, fonetische spellingen, enz.
In ”Excercises de style” uit 1947 vertelde hij eenzelfde gebeurtenis op 99 verschillende manieren. Schrijver Rudy Kousbroek zette het in 1978 om naar het Nederlands en verplaatste de handeling naar Amsterdam. Sindsdien is ”Stijloefeningen” vaak gebruikt in schrijfcursussen.
De afbeelding bij dit blog komt van Wikimedia Commons en is van Jean-Max Albert.
De meeste literaire helden schitteren enkel op papier. Sommige vinden hun weg naar andere cultuuruitingen. Dit dankzij hun intelligentie en hun lange vingers. Arsène Lupin is de bekendste. Maar zeker niet de enige.
De gentleman-inbreker staat in de schaduw van Sherlock Holmes. Want net als de grote detective is de gentleman-inbreker een meester in de vermomming.
Van links naar rechts: Raffles en Bunny, Arsène Lupin en Lord Lister.
A.J. Raffles.
Cricketspeler Arthur J. Raffles was de eerste gentleman-dief. Zijn geestelijke vader, E.W. Hornung (1866-1921), was getrouwd met een zus van Sir Arthur Conan Doyle. Voor de creatie van Raffles en zijn assistent Harry ‘Bunny’ Manders baseerde Hornung zich op zijn vrienden Oscar Wilde en Lord Alfred Douglas. En op de literaire helden van zijn beroemde schoonbroer.
Doyle vond het geen goed idee dat Hornung een crimineel tot held verhief. Maar Raffles en Bunny wisten de lezer al snel voor zich in te palmen. Holmes bleef weliswaar de populairste, maar Raffles wist de tweede plaats te verzekeren.
Arsène Lupin.
Ook in Frankrijk stonden mensen in de rij voor de avonturen van Holmes en Raffles. Een Frans antwoord drong zich dan ook op.
Uitgever Pierre Lafitte van het wetenschappelijke tijdschrift ‘Je sais tout’ vroeg aan schrijver Maurice Leblanc (1864-1941) of hij een feuilleton kon voorzien met een personage gebaseerd op Raffles dat de concurrentie aankon met Sherlock Holmes. Het feuilleton dat Leblanc aanleverde, heette: ‘L’Arrestation d’Arsène Lupin’ (1905). Door het grote succes van het feuilleton zag Leblanc zich genoodzaakt om Lupin te laten ontsnappen uit de gevangenis.
In tegenstelling tot Raffles wiens avonturen duurde tot 1914, bleef Lupin tot aan de dood van Leblanc avonturen beleven. Leblanc dacht er meermaals aan om te stoppen met Arsène Lupin. Maar de gentleman-dief was te populair. Voor de Fransen is Arsène Lupin overigens nog steeds een icoon.
Naast de gelijkenissen tussen de twee gentleman-dieven zijn er ook verschillen. Voor beide is stelen weliswaar een sport, maar voor Raffles is het een noodzaak. Lupins motief is wraak: hij wil het onrecht wreken dat zijn vader is aangedaan.
Lord Lister.
Met Lord Lister creëerde Kurt Matull een Duitse Raffles. ‘Lord Lister, genannt Raffles, der Meisterdieb’ verscheen in 1908 in een Duits pulpblad. Zijn avonturen verschenen onder meer in Nederland en België.
Inspecteur Baxter van Scotland Yard vroeg Sherlock Holmes of hij hem kon helpen bij het klissen van Lord Lister. Maar Holmes bedankte daarvoor. Naar verluidt vond hij het grappig dat Scotland Yard voor het vatten van een dief beroep op hem moest doen.
In ‘spotlight op’ ontruk ik een boek en zijn auteur uit de vergetelheid. Vandaag is het spotlight gericht op: De monnik van Matthew Lewis.
De goede ontvangst van het eerste deel had Matthew Lewis (1775-1818) overmoedig gemaakt. Het tweede deel van ‘The Monk’ verscheen dan ook met de vermelding van zijn titel en onder zijn volledige naam, in plaats van zijn initialen. Dat hij dat beter niet had gedaan, kwam hij al snel te weten. Want de kritiek op ‘The Monk’ draaide als een blad aan een boom. Critici vonden het onvergetelijk dat zoiets immoreel als ‘The Monk’ gevloeid was uit de pen van een lid van het Engels parlement.
Onder dreiging van een proces schrapte Lewis bij de vierde druk van zijn roman de expliciete erotische scènes. Ook zette hij een streep over een passage waarin hij het Oude Testament vergeleek met de annalen van een bordeel. Die verminking van zijn tekst was tevergeefs. Het kwaad was al geschied: Lewis’ naam zou voor eeuwig verbonden blijven aan die van ‘De monnik’.
‘De monnik’ is het verhaal van de Spaanse monnik Ambrosio. Na een ontmoeting met de duivel verandert de diepgelovige Ambrosio in een verkrachter en een moordenaar. Ondanks de heftige inhoud erkennen literatuurcritici het als een belangrijk werk binnen het genre van de Gothic Horror.
