Straf van Ferdinand von Schirach.

Op zijn negentiende liet zijn neef Benedict zijn familienaam officieel veranderen naar Wells. Hij koos er evenwel voor om onder die beladen familienaam te schrijven. De grootvader van beide schrijvers was een oorlogsmisdadiger. Als Reichsjugendführer was Baldur Benedikt von Schirach verantwoordelijk voor de persoonsverheerlijking van Hitler en de indoctrinatie van de Duitse jeugd. Daarnaast was hij als gouwleider verantwoordelijk geweest voor de deportatie van de Weense Joden. Voor zijn misdaden tegen de menselijkheid kreeg hij 20 jaar in Nürnberg.

De wereld van misdaden, schuld en straf is Ferdinand von Schirachs werk- en leefwereld. Voor hij in 2009 op 45-jarige leeftijd debuteerde met zijn verhalenbundel ‘Misdaden’ had hij er al een succesvolle en geruchtmakende carrière opzitten als strafpleiter. ‘Straf’ is het laatste deel van een drieluik van gebundelde kortverhalen rond misdaad, schuld en straf.

In de verhalen De verkeerde kant en Subotnik staat telkens een strafpleiter centraal. De strafpleiter in De verkeerde kant geloofde dat hij altijd aan de goede kant stond, tot hij een man verdedigde die beschuldigd werd van kindermishandeling. Nadat de man was vrijgesproken, reed hij naar huis, stopte zijn tweejarige zoontje in de wasmachine en zette die aan. Hierop begon de strafpleiter te drinken en ging het snel bergaf met hem en zijn carrière. Tot hij een zaak krijgt van een vrouw die haar man zou hebben vermoord, en hulp krijgt uit onverwachte hoek. In Subotnik volg je de eerste strafzaak van een jonge advocate die een pooier moet verdedigen. De zaak loopt helemaal anders dan ze zich voorgesteld had.

Negen verhalen gaan over gewone mensen. Mensen die door omstandigheden tot misdaden worden gebracht. Zoals de vrouw in De duiker. Zij wordt op Goede Vrijdag gearresteerd voor de wurging van haar man. Maar dan blijkt dat haar man aan wurgseks deed en wordt ze vrijgesproken. Tijdens de Paasviering in de kerk besluit de vrouw zichzelf te vergeven, ze heeft enkel zijn hoofd tegen het touw gedrukt tot hij rustig werd. Net als in de andere verhalen vertelt von Schirach vol empathie over haar eenzaamheid, ontzetting over zichzelf en haar vervreemding.

Eindigen doet hij met een verhaal – De vriend – waarin zijn eigen eenzaamheid en vervreemding centraal staat. En waarin hij te maken krijgt met een vriend die zich schuldig voelt over de gewelddadige dood van zijn vrouw.

von Schirachs kortverhalen zijn sober en kernachtig geschreven. Maar ze brengen wel het leven in al zijn verschijningsvormen en eigenaardigheden onder woorden. Dat hij een van de succesvolste schrijvers van Duitsland is, is meer dan terecht.

Oorspronkelijke titel: Strafe.
Jaar van publicatie: 2018.

Copyright Nederlandse vertaling © 2019 Marion Hardoar/Uitgeverij De Arbeiderspers.

Gespot: De weg naar de grens

In ‘Gespot’ zet ik een nog te verschijnen boek in de kijker. Vandaag heb ik het over De weg naar de grens van Grete Weil.

Tot afgrijzen van haar vriend Klaus Mann keerde de Joods-Duitse Grete Weil (1906-1999) na de Tweede Wereldoorlog terug naar Duitsland. Met Ans Ende der Welt (Naar het einde van de wereld) debuteerde ze in 1949 in Oost-Duitsland. In deze roman verhaalde ze over over de deportatie van de Nederlandse Joden.

Al in 1933 was haar man Edgar Weil naar Nederland geëmigreerd, waar Grete hem 2 jaar later vervoegde. Nadat haar man in 1941 tijdens een razzia was opgepakt, dook zij onder. Enkele maanden na de deportatie van Edgar kreeg zij het bericht dat hij vermoord was in het concentratiekamp Mauthausen.

Tegen het einde van de oorlog schreef ze op haar onderduikadres Der Weg zur Grenze (De weg naar de grens), waarin ze autobiografische elementen verwerkte. Allicht heeft de schrijfster het na de oorlog willen laten publiceren maar vond ze er geen uitgever voor. Het zou overigens tot 1980 duren vooraleer de literaire wereld in West-Duitsland haar opmerkte met Meine Schwester Antigone (Mijn zuster Antigone). In Nederland en Frankrijk was ze dan al een bekende literaire naam.

Nadat literatuurwetenschapper Ingvild Richardsen Der Weg zur Grenze in 2022 in een archief teruggevond, werd het alsnog gepubliceerd. Weiles allereerste literaire werk vertelt het verhaal van de joodse Monika Merton, wier echtgenoot is omgekomen in Dachau. Omdat de Gestapo op zoek is naar haar, heeft ze haar woonplaats in München verlaten. Onderweg naar de grens met Oostenrijk ontmoet ze dichter Andreas von Cornides, die zich nauwelijks bewust is van het geweld en de misdrijven in Duitsland. Ondanks zijn onwetendheid krijgt Monika een zwak voor hem, en hij voor haar.

De Nederlandse vertaling van Kris Lauwerys en Isabelle Schoepen ligt op 4 april 2023 in de boekenwinkels. Meer info en een leesfragment vind je op de website van uitgeverij Meulenhoff Boekerij.

Gespot: En ze keken naar God.

In ‘Gespot’ zet ik een nog te verschijnen boek in de kijker. Vandaag heb ik het over En ze keken naar God van Zora Neale Hurston.

Toen haar moeder stierf, nam haar vader haar van school. De toen 13-jarige Zora Neale Hurston (1891-1960) moest als nanny in het huis van haar broer werken, een verantwoordelijkheid waar ze wou aan ontsnappen. Ze sloot zich aan bij een reizend theatergezelschap en ging werken voor een witte familie.

Dankzij de witte vrouw voor wie ze werkte, kon ze terug gaan studeren en boeken lezen. Na haar afstuderen werkte ze als serveerster en manicure. Vervolgens ging ze voor studies antropologie en nam ze deel aan schrijfwedstrijden.

Haar carrière als schrijfster kende een grote bloei tijdens de jaren dertig en veertig. Nadat ze was aangeklaagd en gearresteerd voor het molesteren van een 10-jarige jongen, wou geen enkele uitgever haar werk nog publiceren, ook niet nadat ze onschuldig bleek. In een andere carrière wist ze niet te aarden waardoor ze de ene na de andere mislukte baan aan elkaar reeg tot aan haar dood in 1960.

Vandaag wordt Zora Neale Hurston gezien als een van de belangrijkste auteurs van de Afro-Amerikaanse literatuur in de twintigste eeuw. Een veelgelezen klassieker van haar hand is And Their Eyes were watching God uit 1937. In deze roman werkt het slavernijverleden in de vroege twintigste eeuw nog door in de relaties tussen man en vrouw en tussen zwart en wit in de Zuidelijke Verenigde Staten.

Janie Crawford is net als haar moeder het resultaat van een brute verkrachting. Opgevoed door haar grootmoeder leerde zij dat geld en bescherming van goede witte mensen het enige wapen zijn tegen het noodlot. Maar na twee huwelijken gelooft Janie de wijsheden van haar grootmoeder niet meer.

De Nederlandse vertaling ligt op 4 april 2023 in de boekenwinkels. Meer info vind je op de website van uitgeverij De Geus.

%d bloggers liken dit: