10 minuten 38 seconden in deze vreemde wereld.

Volgens onderzoekers aan verschillende wereldvermaarde instituten is er nog breinactiviteit na het overlijden. In sommige gevallen duurt die breinactiviteit 10 minuten en 38 seconden.

Zij heette Leila. Haar vrienden en klanten kenden haar als Tequila Leila. Ze ligt in een buitenwijk van Istanbul in een stalen afvalcontainer. Haar moordenaars hebben haar daar gedumpt. Het zal de autoriteiten niet veel tijd kosten om te achterhalen wie ze is, want ze is vaak gefouilleerd, gefotografeerd en vastgezet.

Tijdens de 10 minuten en 38 seconden dat haar geest nog actief is komen er zintuiglijke herinneringen naar boven. De eerste heeft te maken met zout en haar geboorte in het gezin van de kleermaker Haroun in de stad Van. Het was Harouns tweede vrouw Binnaz die Leila gebaard had. Maar na de geboorte werd Leila van Binnaz afgepakt en aan de eerste vrouw gegeven.

De geur en smaak van watermeloen herinnert Leila aan haar oom. Leila was 6 jaar toen haar oom bij haar in bed kroop en dingen met haar deed die ze niet fijn vond.

De geur van een houtfornuis voert haar terug naar het huwelijk van de oudste zoon van haar oom. Haar vader sloeg haar toen. Na de geboorte van een zoon met Down was haar vader fanatieker geworden. Dat zij zo vrijgevochten was, zinde hem niet.

Op de dag dat haar broer overleed, vluchtte Leila naar Istanbul. Intussen had haar familie weet van het misbruik door de oom. Hun oplossing van dat probleem – haar uithuwelijken aan een van haar neven – stond Leila niet aan. In Istanbul belandt ze echter in de prostitutie.

Niet alleen haar eenzame jeugd en haar jaren in de bordelenstraat passeert in Leila’s geest, ook haar huwelijk met de communistische D/Ali. Na de dood van haar man moet Leila noodgedwongen haar lichaam weer verkopen. Intussen had ze vrienden voor het leven gemaakt.

Net als Leila is ook de Afrikaanse Jamila een prostituee. Nalan is een transgender en Zaynab een dwerg. Humeyra is weggelopen uit een gewelddadig huwelijk en treedt op als zangeres in nachtclubs. Sinan is Leila’s oudste vriend en toeverlaat. Als jongen die opgroeide in een eenoudergezin was hij het mikpunt van plagerijen.

Shafak gebruikt vooreerst een klassieke verteltechniek – een raamvertelling – die zij vervolgens een originele en speciale draai geeft. Want het is best wel bijzonder: een verhaal in flashbacks vertellen via geuren en smaken in de 10 minuten en 38 seconden dat het brein van de vermoorde Leila nog actief is. Naast het verhaal van Leila vertelt Shafak uiteraard ook de verhalen van de andere personages, haar vrienden. Het eerste deel ‘De geest’ introduceert de verschillende personages met hun achtergrond. De rode draad in al die verhalen is hoe de patriarchale Turkse samenleving omgaat met vrouwen en ‘verschoppelingen’. En hoe tradities en het traditionele gezin de hoekstenen zijn van de Turkse samenleving.

In het tweede deel van het verhaal ‘Het lichaam’ verschuift de focus naar Leila’s vrienden in het heden en krijgt het verhaal een andere toon. Ondanks hun vastberadenheid om Leila’s lichaam mee te nemen om het te begraven, wordt Leila begraven in Kilyos, op de begraafplaats der vergetenen. Toch zullen Nalan, Sinan, Jamila, Zaynab en Humeyra ervoor zorgen dat hun vriendin de rustplaats krijgt die ze verdient, wat tot knotsgekke avonturen en verwikkelingen leidt. In het superkorte derde deel van het verhaal ‘De ziel’ vindt Leila’s ziel eindelijk vrijheid, nadat Sinan haar lichaam in de Bosporus gooit. Als een soort van Ariël aanschouwt ze daar een hele nieuwe wereld.

Het laatste deel vol symboliek vond ik net iets te ongeloofwaardig en melig. Het kort inzoomen op de beweegredenen van Leila’s moordenaars voelde overbodig. Maar verreweg het meeste van dit verhaal is betoverend. Ondanks de grote verschillen in persoonlijkheid zijn de vijf vrienden van Leila een hechte kliek, waardoor dit verhaal inderdaad een ode is aan de kracht van vriendschap. Daarnaast geeft het een indringende beeld van de Turkse samenleving.