In oktober 2024 zal het tien jaar geleden zijn dat ik met Boeken startte. De laatste drie jaar waren met momenten uitdagend. Er is veel gebeurd: een behandeling voor acute leukemie, zorgen om en voor mijn hoogbejaarde vader, het overlijden van mijn vader, het leegmaken en de verkoop van het ouderlijke huis, het verhuizen naar een nieuwe woning en het geleidelijk inrichten van die laatste. Bloggen schoot er vaak op over. Bovendien lees ik de laatste jaren beduidend minder, en maak ik niet meer van elk boek dat ik lees een recensie.
Nieuwe interesses deden hun intrede en oudere doken op. Ik leerde juwelen ontwerpen en herontdekte tekenen. Momenteel lees ik veel over kamerplanten en ga ik regelmatig naar de bioscoop.
Toch blijft het schrijven van blogs voor Boeken aan me trekken. Aan stof voor nieuwe blogs geen gebrek. Ik ben wel aan het denken aan een andere invulling van mijn blogs rond literatuur en lezen. De komende dagen, weken en maanden zal dit allicht helderder worden. Het moet behapbaarder worden, want dat is het al een tijd niet meer. Maar liefst met behoud van mijn verschillende rubrieken.
Enerzijds is het een kwestie van neerzitten en schrijven, van dagen van zitvlees te voorzien. Anderzijds wil ik meer werk maken van een actievere levensstijl. 2023 is overigens geëindigd met een lumbago. Dankzij oefeningen en wandelingen heb ik geen pijn meer en dat wil ik zo houden. Het zal zoeken zijn naar een evenwicht tussen meer bewegen en neerzitten om te schrijven.
Kortom: er zijn nog uitdagingen voor deze blogger. Maar uitdagingen van een ander soort dan die van de voorbije jaren.
Londen, 1 januari 1753. Elizabeth Canning (1734-1773) verdwijnt. Achtentwintig dagen later keert ze terug naar huis, uitgemergeld, vuil en gewond. Na gesprekken met familie, kennissen en buren volgt een gesprek met een wethouder. Die wethouder vaardigt een arrestatiebevel uit voor Susannah Wells. In het huis van Wells identificeert Canning Mary Squires. Canning beschuldigt Wells en Squires ervan haar ontvoerd, vastgehouden en mishandeld te hebben.
Wat volgt, is de eerste gemediatiseerde rechtszaak in Engeland. Volgens de kranten en de man in de straat zijn Wells en Squires schuldig. Vooral Squires, een zigeunerin, krijgt het zwaar te verduren. Bewijzen tegen beide excentrieke vrouwen zijn er, maar ze spreken elkaar tegen. Toch komt het tot een veroordeling. Wells krijgt zes maanden gevangenisstraf en een brandmerk. Squires wordt veroordeeld tot de strop.
De burgemeester van Londen, de rechter Sir Crisp Gascoyne is het oneens met die uitspraak. Volgens hem liegt Canning. Sir Gascoyne begint zijn eigen onderzoek. Nadat enkele getuigen van Canning toegeven dat ze niet de waarheid hadden gesproken, komt Squires vrij en wordt Canning gearresteerd. Canning krijgt zeven jaar gevangenisstraf, een straf waarvoor ze op transport wordt gezet naar de VS.
Wat er werkelijk is gebeurd tijdens die maand dat Elizabeth Canning verdwenen was, is nooit opgehelderd. Canning heeft haar versie van de feiten nooit herroepen.
In ‘The Franchise Affair’ (uit 1948), gebaseerd op de zaak Elizabeth Canning, geeft Josephine Tey (1896-1952) een verklaring voor de verdwijning van de 15-jarige Betty Kane. Enkel zo kan ze de onschuld van de Sharpes – de zogenaamde ontvoerders en mishandelaars van Kane – hard maken. De oorspronkelijke betekenis van ‘franchise’ is overigens vrijheid.
Gerechtigheid is iets waar Robert Blair rotsvast in geloofd. Het verhaal van de heksen van Milford wordt vanuit zijn standpunt verteld. Blair wil aanvankelijk de zaak doorgeven aan een confrater: hij heeft namelijk geen ervaring met strafrecht. Bovendien zijn de dames Sharpe niet de gebruikelijke klanten voor Blair, Hayward and Bennet. Maar de klad zit erin bij Blair. Hij mist iets in zijn leven. Na zelf wat onderzoek te hebben gedaan, neemt hij op aanraden van een goede vriend en strafpleiter een detective onder de arm. Intussen raken de gemoederen verhit en klinkt de roep om gerechtigheid voor Betty Kane steeds luider.
De pers en de dorpelingen geloven het verhaal van Kane maar al te graag. Voor de dorpelingen zijn de Sharpes vreemdelingen, lees: het zijn geen inwoners van Milford maar Londenaars. Bovendien onderhouden ze amper sociale contacten met de dorpelingen. De excentrieke vrouwen verlaten hun landhuis, The Franchise wel voor boodschappen en de wekelijkse tea in een tearoom, maar daar stopt het. Ze zijn eenzelvig en onafhankelijk.
Je kan het de dorpelingen en de pers niet kwalijk nemen. Aanvankelijk weet je als lezer niet wat te denken van Betty Kanes verhaal. De Sharpes weten dat ze onschuldig zijn. Ook hun advocaat gelooft in hun onschuld. Als je echter vertrouwd bent met de zaak Elizabeth Canning. Of als je, net zoals ik, het verhaal al in het Engels las, dan weet je wel beter.
Bij herlezing viel me vooral de interactie op tussen de personages, de vlijmscherpe observaties en de milde kritiek op sociale conventies en verwachtingen.
Hebt u belangstelling voor paardenrennen? vroeg Robert ongelovig.
Nee, voor paarden. Mijn broer fokte ze. Ze keken nog steeds zo verbaasd dat ze haar droge, kakelende lachje liet horen, net het kakelen van een kip. Dacht u dat ik iedere middag een dutje ging doen met mijn bijbel, mr. Blair? Of misschien met een werk over zwarte kunst? Niks hoor; ik neem de sportpagina met de paardenrennen.
Voor Josephine Tey (Elizabeth MacKintosh) waren detectives een manier om kritiek te uiten of maatschappelijke verwachtingen in vraag te stellen. Detectives waren in de tijd dat zij begon te schrijven immens populair. In tegenstelling tot de queens of crime – Christie, Marsh, Sayers en Allingham – gaf Tey daar haar eigen invulling aan, los van de regels rond het schrijven van een detective. Daardoor is Tey is voor veel misdaadschrijvers een voorbeeld. ‘De heksen van Milford’ geldt als een klassieker in het genre. Het is een atypisch misdaadverhaal. Het is geen whodunit of whydunit. Ook geen locked room mystery maar een verhaal over een misdaad die nooit gepleegd is.
Als Schotse volgde ze haar eigen literaire traditie en maakte ze van Betty Kane een Jekyll en Hyde, iemand met twee gezichten. Kane is een engel maar tegelijkertijd een Jezebel. De andere personages zijn genuanceerd neergezet.
Oorspronkelijke titel: The Franchise Affaire. Jaar van publicatie: 1948. Uit het Engels vertaald door Lore Coutinho.
In 1941 werkte Gunther weer bij Moordzaken. De oorlog hing zwaar in de lucht in Berlijn. Er was erg weinig bier, soms zelfs helemaal niets. Cafés en bars sloten een dag per week, daarna twee, en af en toe bleven ze helemaal dicht. Hoewel iedereen recht had op vijfhonderd gram vlees per week, ontving je maar vijftig gram op een coupon, goed voor honderd gram.
Melkpoeder en ei in poedervorm smaakten naar steengruis. Brood naar zaagsel. Een paar schoenen was niet te vinden en schoenveters knapten als je ze straktrok. Voor zeep moest je in de rij staan. En benzine was amper te krijgen, waardoor de politie zich met het openbaar vervoer moest verplaatsen. Als de trams en bussen tenminste reden! Want veel bestuurders zaten aan het front.
Gunther onderzocht juist een moordzaak toen hij het bevel kreeg af te reizen naar Praag. Niemand minder dan Reinhard Heydrich (1904 – 1942) wil dat Gunther zijn persoonlijke lijfwacht wordt. Reinhard Heydrich is juist benoemd tot rijksprotector van Bohemen. Tijdens het feest ter ere van zijn benoeming wordt een van zijn adjudanten vermoord en kan Gunther weer gelijk een moordonderzoek opstarten.
Gunther mag dan wel fictief zijn, zijn broodheren zijn dat niet. De oorspronkelijke titel van dit boek was ‘The Man with the Iron Heart’. De man met het ijzeren hart was Adolf Hitlers (1889 – 1945) bijnaam voor Reinhard Heydrich. Omdat er al een roman bestond met die titel werd net voor publicatie de titel aangepast naar ‘Prague Fatale’.
Het was op de universiteit, toen Kerr rechten en filosofie studeerde dat hij zich begon te interesseren voor de Duitse geschiedenis van de 20e eeuw. Na zijn studies werkte hij als copywriter voor reclamebureaus. Het gros van zijn tijd spendeerde hij echter aan het idee voor een boek rond een politieman in Berlijn in de jaren 30. Uiteindelijk liet Kerr Gunther avonturen beleven in de jaren 30, 40 en 50.
Het achtste boek in de voortreffelijk Bernie Gunther-reeks van Kerr (1956 – 2018) volgt het vertrouwde stramien: voor zijn hoofdzaak is Gunther al bezig met andere zaken. Naast de moord nabij het spoor van de S-Bahn weet hij ook de ‘verkrachter’ van de mooie Arianne Tauber te verjagen. De verschillende verhaallijnen gaan uiteindelijk in elkaar op. Het geheel zit zoals steeds vernuftig in elkaar.
Tijdens zijn research voor ‘Praag fataal’ ontdekte Philip Kerr dat Heydrich graag Christie las. Vandaar dat hij voor de moord op de adjudant een Agatha Christiescenario creërde. De adjudant wordt namelijk vermoord in een gesloten kamer en de moordenaar is sowieso aanwezig in het landhuis. Daardoor krijgt Gunther een moeilijke zaak voor zijn kiezen: hij moet de moordenaar zoeken van een moordenaar onder moordenaars. Want op twee uitzonderingen na waren de SS- en SD-officieren op Heydrichs feestje geen lieverdjes.
Naar eigen zeggen is Gunther geen nazi. Iets wat zijn broodheren weten. Heydrich staat erop dat Gunther zichzelf is: weerspannig en impertinent. Dat laatste zorgt voor onvergetelijke ‘oneliners’ wanneer Gunther de verdachten in de zaak van de vermoorde adjudant ondervraagt. Humor en cynisme zijn nooit ver weg in een noirreeks, net als de grauwe oorlogsrealiteit. Het Agatha Christiescenario werkt wonderwel en zorgt ervoor dat dit verhaal uitsteekt boven andere Guntherverhalen.
Oorspronkelijke titel: Prague Fatale Jaar van publicatie: 2011. Vertaald door Herman van der Ploeg. Uitgegeven bij Boekerij.
Andere boeken uit deze serie besproken op Boeken zijn:
Boeken 
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.