Tag / Schotse auteur

by daniellecobbaertbe

Fictieve held: Peter Pan

Met de hulp van wat sterrenstof vond hij de weg naar de literatuur, waar hij aanvankelijk schitterde in een bijrol. De grote doorbraak kwam er een paar jaar later, toen hij de bühne deelde met Kapitein Hook. Sindsdien is Barries creatie niet meer weg te denken uit de populaire cultuur. 

Alle kinderen groeien op, behalve één, en dat is Peter Pan. Ook David Barrie, de schrijvers oudste broer, groeide nooit op: hij verdronk, net geen 14 jaar oud. James M. Barrie (1860-1937) probeerde toen hun moeder te troosten door de kleren van zijn dode broer te dragen en te fluiten zoals hij. Hun moeder evenwel vond troost in de gedachte dat haar David nooit zou opgroeien en daardoor altijd bij haar zou blijven. 

De inspiratie voor Peter Pan

Het waren vooral de kinderen Davies, de 5 zonen van Arthur en Sylvia Llewelyn Davies die Barrie de inspiratie gaven voor zijn verhaal rond Peter Pan. Barrie leerde George, Jack en Peter Davies kennen in 1897 tijdens een wandeling in Kensington Gardens. Via hen raakte hij bevriend met Sylvia.

Nadat Sylvia, 3 jaar na haar echtgenoot, stierf aan kanker, werd Barrie in 1910 een van de voogden van hun zonen: George, John, Peter, Michael en Nicholas. Voor de jongens Davies was huisvriend Barrie, oftewel onkel Jim een speelkameraad. Naast piraat en indiaantje spelen vertelde hij hen ook verhalen over een jongen die kon vliegen. 

Arthur Davies en zijn 5 kinderen: George, John, Peter, Michael en Nicholas.

Voor zijn vliegende jongen nam Barrie de karaktereigenschappen van alle Davies-kinderen. Niettemin gaf hij hem wel de voornaam van de middelste, Peter. Voor de achternaam koos hij de naam van de Griekse god van het woud, Pan. 

Van held van volwassenen naar kinderheld

Het personage Peter Pan maakte zijn debuut in ‘Little White Bird uit 1902, een roman voor volwassenen met fantasy-elementen. Twee jaar later was er het toneelstuk ‘Peter Pan, or The Boy Who Would Not Grow Up’ voor het hele gezin. Dit iconische toneelstuk bracht Peter Pan samen met Kapitein Hook, The Lost Boys, Tinker Bell, Wendy, Michael en John Darling in Neverland. Dit verhaal werd in 1911 uitgebracht als ‘Peter and Wendy’, een kinderboek. Al in 1906 had Barrie de delen uit ‘Little White Bird’ waarin Peter Pan voorkomt van extra hoofdstukken voorzien en laten publiceren als ‘Peter Pan in Kensington Gardens’. Net als het latere ‘Peter and Wendy’ was ‘Peter Pan in Kensington Gardens’ bedoeld voor kinderen. 

Barrie had zijn personage intussen menselijker en vriendelijker gemaakt. Want de Peter Pan die Barrie aanvankelijk voor ogen had, was een gemeen elfachtig wezen. Hoe Peter Pan eruit zag, heeft Barrie nooit beschreven: dat liet hij over aan de verbeelding van de lezer. In ‘Little White Bird’ was Peter Pan nog een boreling, terwijl hij in ‘Peter and Wendy’ nog zijn melktanden had.

In de populaire cultuur is Peter Pan veeleer een jongen rond de leeftijd van 12 jaar. Sinds ‘Peter Pan, or The Boy Who Would Not Grow Up’ uit 1904 zijn bewerkingen, sequels, prequels en spin- offs van Peter Pan en de andere personages legio. 

Op Engelse podia wordt de rol van Peter Pan traditioneel gespeeld door een vrouw. Links zie je Maude Adams op de cover van het magine The Theatre (1906). Rechts Betty Bronson in de eerste verfilming van Peter Pan uit 1924. Deze film van Herbert Brenon was een kaskraker en bleef trouw aan de theaterversie van Barrie.

by daniellecobbaertbe

Vergeven en vergeten van Philip Kerr

De zwarte ziel van Bernie Gunther.

‘Eerlijk, ik heb tijdens de oorlog het een en ander gedaan waar ik niet trots op ben. Dat is niet bijzonder. Zo gaat dat in een oorlog. Iedereen die erbij betrokken raakt, houdt er het gevoel aan over dat hij een crimineel is die slechte dingen heeft gedaan. Met uitzondering van de echte criminelen natuurlijk, er is nog nooit een manier ontdekt om hun geweten wakker te schudden.’

München, 1957. Duitsland maakt zich op voor een nieuw hoofdstuk, dat van economische motor van Europa. De littekens en sporen die de nazi’s achterlieten op de zwarte ziel van Bernie Gunther zijn niet weg te wissen. Hij heeft een andere naam moeten aannemen en woont nog steeds in München. Als rechtgeaarde Berlijner heeft hij zich nooit thuis gevoeld in München. Wanneer kennissen uit Berlijn zijn pad kruisen en hem herkennen, wordt hij gechanteerd. Maar de chantage draait positief uit. Het levert hem een nieuwe job op als onderzoeker van schadeclaims bij Munich RE.

Zijn nieuwe werkgever stuurt hem naar Athene om een claim voor een gezonken schip te onderzoeken. Hier ontdekt Gunther dat het schip voor de oorlog toebehoorde aan een Griekse Jood. En dat er Duitsers zijn die tot elke prijs hun oorlogsmisdaden in Griekenland willen toedekken.

Hoewel er na ‘Vergeven en vergeten’ nog een boek volgde, is dit de zwanenzang van een onvergetelijk romanpersonage. Gunthers geestelijke vader, Philip Kerr, stierf namelijk enkele weken voor de publicatie van dit boek.

Doorheen dit weemoedige verhaal maakt Gunther constant de balans op van zijn eigen leven en dat van zijn vaderland. Hij verlangt ernaar om afscheid te nemen van Bernie Gunther en alles wat met hem te maken heeft, zijn ingewikkelde geschiedenis, zijn ongemakkelijke manier van denken, zijn onvermogen zich aan te passen. Zijn geschiedenis begon trouwens in de jaren twintig bij de Berlijnse politie waar hij een sterke reputatie op bouwde als rechercheur. Toen de nazi’s aan de macht kwamen, stapte hij op. Niettemin kruisten nazikopstukken constant zijn pad en werkte hij voor illustere opdrachtgevers als Goebbels en Nebe.

De Tweede Wereldoorlog en de wandaden van de nazi’s lopen als een rode draad door de Bernie Gunther thrillers. Elk boek eindigt met extra context en uitleg bij de geschiedenis. De reeks behoort tot het hard-boiledgenre. Cynisme, een grote mond en een stevig paar vuisten zijn dan ook Gunthers handelsmerken. Vrouwen in dit genre zijn steevast femmes fatales en onbetrouwbaar. Gunthers cynisme over de femme fatale in ‘Vergeven en vergeten’ is echter ongegrond. Na de donkere periode van de nazigruwel gloort er uiteindelijk een nieuwe toekomst voor hem, niet in de liefde maar beroepsmatig. Met de job die hij aangeboden krijgt op het einde van zijn avontuur in Athene, kan hij zijn plaats innemen in een nieuwe morele orde. Of hij ingaat op het aanbod, mag de lezer zelf invullen.

Oorspronkelijke titel: Greeks Bearing Gifts
Datum van publicatie: 2018

by daniellecobbaertbe

De een van de ander van Philip Kerr

De unieke Bernie Gunther in topvorm.

Berlijn, september 1937. Van overheidswege wordt Joden aangeraden om te emigreren. Hun eigendommen mogen ze niet meenemen. Dankzij slimme trucs krijgen sommige hun geld uit Duitsland. Geloof het of niet, sommige op de Joodse afdeling van de SD helpen joodse mensen bij het meenemen van hun geld. Uiteraard is die hulp niet vrijblijvend. Op vraag van SD-officier Franz Six moet Bernie Gunther een brief bezorgen bij de Engels-Palestijnse bank in Jaffa. Dit voor Paul Begelmann.

München, 1949. Na de dood van zijn vrouw verkoopt Bernie Gunther hun hotel. Met het geld van die verkoop begint hij een zaak als privédetective. De ex-rechercheur is nooit echt gestopt met speurwerk. Ondanks zijn afkeer voor het nationaalsocialisme is hij de oorlog heelhuids doorgekomen.

Als privédetective krijgt hij vooral onfrisse zaken: zoals het witwassen van iemands naziverleden en het uitzoeken van claims op geroofde goederen. Het vervult hem met afschuw, maar het geld komt goed van pas. Dan wordt hij ingehuurd door Frau Warzok. Zij wil hertrouwen, maar zij wil eerst weten of haar man dood is. De klus lijkt simpel, maar het brengt Gunther in een hachelijke situatie.

‘In een oorlog is doden uitvoerbaar en normaal. In vredestijd is dat niet zo. Niet op dezelfde manier. In vredestijd is iedereen alleen maar bezorgd dat een moord een vreselijke troep op het tapijt zal achterlaten. Je zorgen maken over de rotzooi op het tapijt is het enige echte verschil tussen oorlog en vrede.’ Ik nam een trekje van mijn sigaret. ‘Het is geen Tolstoj, maar ik werk er nog aan.’

De wereld leerde de eigenwijze Bernie Gunther kennen in ‘Een Berlijnse kwestie’ uit 1998. Na ‘Een Berlijnse kwestie’ volgde nog twee boeken ‘Het handwerk van de beul’ en ‘Een Duits requiem’. Dan verscheen ‘Berlin noir’, een bundeling in 1993. Lang zag het er naar uit dat het bij drie verhalen ging blijven. Dan verscheen in 2006 ‘De een van de ander’. Dit vierde deel in de Gunther-reeks werd nog beter ontvangen dan de klassieker ‘Berlin noir’. Het is makkelijk te begrijpen waarom. Philip Kerr wist zijn lezers immers moeiteloos onder te dompelen in de tijd, waarin de verhalen rond Gunther zich afspelen. De Gunther-reeks geeft kritiek op het nationaalsocialisme, zonder ooit moraliserend te worden. Ook verwerkte Kerr weinig gekende feiten uit de Tweede Wereldoorlog in zijn verhaallijnen.

Gunther hoort thuis in het hard-boiledgenre. Een typisch Amerikaans genre, dat tijdens de jaren 20 en 30 zijn hoogtepunt kende met privédetectives zoals Sam Spade en Philip Marlowe. De Schotse schrijver wist een eigentijdse invulling te geven aan zijn hard-boiled held. Als hard-boiled held is Gunther een cynische anti-held. In dit verhaal blijkt dat hij een SS-officier is geweest. Een gegeven, dat tegen hem gebruikt wordt. De grens tussen een fout en goed verleden is echter moeilijk te trekken in ‘De een van de ander’, waar bedrog en dubbelbedrog de dienst uitmaakt. Niets is dan ook wat het lijkt in deze thriller met een bangelijk knap uitgewerkt plot en verrassende wendingen.

Oorspronkelijke titel: The One From the Other.
Jaar van publicatie: 2006.