Tag / fictie

by daniellecobbaertbe

Ten oosten van Eden van John Steinbeck

Grootse literatuur

Samuel Hamilton was een goede smid, timmerman en houtsnijder maar talent om geld te verdienen had hij niet. Hij en zijn vrouw, Liza, kwamen uit het noorden van Ierland en zij waren de grootouders van John Steinbeck.

Samuel heeft net als zijn naamgenoot in de Bijbel voorspellende gaven en confronteert zijn buurman Adam Trask met onwelkome waarheden. In tegenstelling tot de Hamiltons is Adam geen arme Europese immigrant, maar een rijke Amerikaan. Na verwikkeld te zijn geweest in een broederstrijd met Charles, kon Adam zijn broer uitkopen en trok hij met zijn kersverse zwangere vrouw naar de Salinasvallei, de California Dream achterna.

Adams tweelingzonen, Aron en Cal, zetten dezelfde broederstrijd in verhevigde vorm voort. De lotgevallen van Adam en Charles en later Aron en Cal domineren en sturen het verhaal. Het verhaal van de opeenvolgende generaties Trasks speelt zich af in het begin van de twintigste eeuw en het einde van de Eerste Wereldoorlog. De setting is bijbels want ‘Ten oosten van Eden’ is een allegorische hervertelling van de zondeval en de broederstrijd tussen Kaïn en Abel.

Geef toe, dit klinkt onaantrekkelijk, maar laat je daar niet door intimideren. Trek je ook niets aan van de reputatie van dit boek en zijn dikte. Dit lijvige boek leest zich als het ware zelf. Lezers waren er in 1952 overigens onmiddellijk dol op en Steinbeck kreeg ontzettend veel fanmail, wat hem ongetwijfeld plezierde, want de kritieken waren keihard. Het is moeilijk te vatten dat critici het toen zo verketterde, want dit is grootse literatuur en de structuur staat als een huis.  

Een onvergetelijk personage is Cathy/Kate, de moeder van Aron en Cal. De goedheid en liefde van Adam Trask betaalt zij terug met een kogel, want zij heeft geen moraal. Bovendien haalt ze plezier uit mensen te gronde richten. Als hoerenmadam leidt zij geen gewoon hoerenkot, maar eentje waar de zweep gehanteerd wordt. 

Cathy Ames wereldbeeld staat lijnrecht tegenover dat van de Chinese huishoudhulp Lee. Lee introduceert het Hebreeuwse concept timshel. Timshel staat voor de mens die zelf kiest, die zijn lot in eigen handen heeft. Dit concept sijpelt uiteindelijk door in het belangrijkste vertelperspectief, dat van de rebellerende Cal Trask. Hij komt tot het besef dat slecht zijn geen kwestie is van genen en omgeving, maar van keuze. Door dit inzicht gloort er nog hoop voor de Trasks. 

De trailer van de film ‘East of Eden’ van Elia Kazan uit 1955 met James Dean als Cal.

Oorspronkelijke titel: East of Eden.
Jaar van publicatie: 1952.

by daniellecobbaertbe

De vulkaan van Klaus Mann

Sublieme roman over ontheemding.

De eerste reactie op ‘De vulkaan’ kwam van schrijver Lion Feuchtwanger. In zijn brief aan Klaus prees Feuchtwanger het als een geslaagd en belangrijk boek. Hij was wel niet te spreken over de twee engelen, die Klaus had opgevoerd. De meeste lezers van ‘De vulkaan’ vielen niet enkel en alleen over die engelen, maar hadden ook morele bezwaren, vonden het decadent. Zo stoorde recensent Balder Olden zich aan de figuren die Manns roman bevolkten: homo’s, heroïneverslaafden, polygame meisjes, ijdel artiestenvolk, kletsmajoren en nietsnutten. 

Klaus Mann wachtte evenwel met spanning op de mening van de tovenaar, zijn vader Thomas Mann. Rechtstreeks zijn vaders mening vragen durfde hij niet. In plaats daarvan schreef hij zijn moeder Katia en vroeg haar of zij en Vati de roman helemaal wilden lezen. Aanvankelijk ervoer Thomas weerstand bij het lezen van ‘De vulkaan’; hij was immers bijzonder kritisch over het werk van zijn oudste zoon. Volgens de tovenaar was Klaus getalenteerd, maar werkte hij te snel en was hij te slordig. 

Maar Thomas moest toegeven dat ‘De vulkaan’ hem raakte. Hopelijk voor Klaus maakte die vaderlijke erkenning het gebrek aan weerklank voor zijn roman toch enigszins goed. De actualiteit – het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog – overschaduwde namelijk de publicatie van ‘De vulkaan’.

De echte weerklank voor ‘De vulkaan’ kwam er pas in 1956, zeven jaar nadat Klaus in Cannes gestorven was aan een overdosis. De kritieken waren toen overwegend positief. Wat de critici ontging, was dat Erika Mann het manuscript had aangepast. De oudste dochter van Thomas en de lievelingszus van Klaus had bepaalde stukken stilistisch aangepast en andere simpelweg geschrapt. 

Eind jaren 90 verscheen ‘De vulkaan’ weer in de authentieke versie. In ‘De vulkaan’ volg je overigens een dertigtal Duitse emigranten, die een nieuw leven proberen op te bouwen in de periode van 1933 tot 1939. De voorschokken van de vulkaan, een nieuwe wereldoorlog nemen toe naarmate de jaren verstrijken; Veilige plaatsen lijken dan ineens niet meer zo veilig te zijn.

Naast de lotgevallen van een groep schrijvers, kunstenaars en intellectuelen zijn er ook de lotgevallen van een rijke industrieel, een barones en haar dochters, een paar communisten en proletariërs zonder papieren. ‘De vulkaan’ is een ambitieuze roman, die breed en groots is opgezet. Het maakt zijn ambitie evenwel waar, weet van begin tot einde te boeien en te raken.

Zoals schrijver Stefan Zweig in 1939 terecht opmerkte: het is een doorleefd werk. Klaus Mann had zijn eigen tegenstrijdigheden, aanvechtingen en bedreigingen en die van zijn vrienden verwerkt. Als emigrant en ontheemde kende Klaus het probleem van paspoorten, de angst, het verlangen naar de dood, de vluchtige liefde, de heimwee, de hoop, de eenzaamheid, de vijandigheid en de miserie van vele. Hij was vertrouwd met wat er leefde onder de tegenstanders van Hitler en ontvankelijk voor wat er rondom hem gebeurde.

Wat met de fameuze engelen? Wat mij betreft, hebben ze zeker hun plaats in deze caleidoscopische en sublieme roman over ontheemding.  

“In Oostenrijk konden Hans en Ernst niet lang blijven. Daar was men juist nu bijzonder streng voor verdachte knapen zoals zij, gespuis zonder pas, emigrantentuig, bij wie de opstandigheid, de revolutionaire plannen en ideeën op het ongewassen gezicht geschreven stonden.”

Oorspronkelijke titel: Der Vulkan
Oorspronkelijk jaar van publicatie: 1939.

by daniellecobbaertbe

De val van Stone van Iain Pears

Ingenieuze en intrigerende puzzel.

Parijs, 1953. Voormalig BBC-journalist Matthew Braddock woont de begrafenis bij van Virginie Robillard. Op de begrafenis wordt Matthew aangesproken door Harold Whitely van de firma Henderson, Lansbury, Fenton. 

Whitely vond onlangs een verzegeld pak, dat deel uitmaakte van de nalatenschap van Henry Cort. Het pakje mocht enkel aan Matthew Braddock bezorgd worden na de dood van Virginie Robillard. Matthew kende Virginie overigens als lady Elizabeth Ravenscliff, alias Rooie Jenny. 

Londen, 1909. De laatste baron Ravenscliff, John Stone, valt uit een raam van zijn huis, zijn dood tegemoet. Zijn jonge weduwe huurt de jonge journalist Matthew Braddock in. Braddock zou voor haar op zoek moeten gaan naar een kind van Stone. Het bestaan van dit kind werd pas in Stones testament bekend gemaakt. Als cover voor zijn onderzoek naar dit kind moet Braddock een boek over John Stone schrijven. Hij krijgt daar zeven jaar voor. 

Maar Matthew heeft noch het boek afgewerkt noch het kind gevonden. Dankzij de documenten, die Henry Cort hem achterliet, krijgt Matthew eindelijk de antwoorden op zijn vele onbeantwoorde vragen. Voor de lezer begint dan de echte pret met ‘De val van Stone’. Want het eerste deel met Matthew Braddock is weliswaar interessant, maar weet niet helemaal te overtuigen. Vooral het einde van het eerste deel voelt kort door de bocht aan.

Van een heel ander kaliber is het tweede deel, wat beduidend spannender is dan het eerste. Verteller van dienst is spion en ex-bankier, Henry Cort. Net als in het eerste deel is er een belangrijke rol weggelegd voor Elizabeth Ravenscliff. John Stone blijft wat onderbelicht, maar niettemin leer je het financiële genie beter kennen. En als je dan denkt dat je alles over Stone weet, pakt Pears uit met Stones verhaal in het derde deel. Het derde deel heeft een meer melancholisch karakter, wat nog versterkt wordt door de setting in het Venetië van de negentiende eeuw. Dit deel maakt uiteindelijk de onzichtbare link tussen Stones verleden, zijn mysterieuze kind en zijn val uit het raam. En hiermee is de cirkel uiteraard rond. 

Kortom, ‘De val van Stone’ is een ingenieuze en intrigerende puzzel, die aan sterkte wint naarmate je vordert in het verhaal. Zonde van het kleffe einde, maar niettemin een grandioos boek. 

Oorspronkelijke titel: Stone’s Fall.
Datum van publicatie: 2009.