Tag: WOII

De informanten van Juan Gabriel Vásquez

recensie (2) (1)

Herinneringen zijn niet publiek.

“Herinneringen zijn niet publiek, Gabriel. Dat hebben Sara en jij niet begrepen. Jullie hebben zaken in de openbaarheid gebracht die veel mensen wilden vergeten. De zwarte lijsten, Hotel Sabaneta, de informanten. Allemaal woorden die veel mensen uit hun vocabulaire hadden geschrapt, en dan kom jij, de held in het verhaal, laten zien hoe dapper je bent door dingen op te rakelen die de overgrote meerderheid liever laat rusten.” Het thema van Gabriel Santoro’s boek leek onschuldig: het leven van de Duits-joodse Sara Gutermann, die kort na de Tweede Wereldoorlog naar Colombia emigreerde. Maar ‘Een leven in ballingschap’ viel in slechte aarde bij zijn vader. Hij publiceerde een venijnige recensie, die hij ondertekende met GS. De bekende professor in de retorica had zijn enige zoon immers zijn eigen voornaam gegeven.

Na die recensie verstreken drie jaar vooraleer vader en zoon elkaar weer zagen en spraken. De jonge Gabriel hoopte op een rechtzetting van het pijnlijke verraad, maar zijn vader had een verstopte slagader en moest onmiddellijk geopereerd worden. Na de operatie groeiden vader en zoon weer naar elkaar toe. Vaders foute woorden van weleer werden definitief rechtgezet. Elke zondag nodigde Sara Gutermann hun uit. Sara was een huisvriendin. Zij kende de oude Gabriel al als jongen en bleef bevriend met hem. De jonge Gabriel had haar altijd gekend en haar verhalen gehoord.

Een kleine maand na zijn operatie verongelukte de oude Gabriel. Zijn vriendin, Angelina, getuigde toen in een televisieshow hoe laf de eminente professor was geweest tijdens de Tweede Wereldoorlog. Sara had weet van die laffe daad, maar voor de jonge Gabriel kwam het als een verrassing. Hij schreef er een boek over. Maar na het schrijven van zijn boek stopte het verhaal nog niet. Want er was nog een informant voor de schrijver-journalist.

Met ‘De informanten’ vertelt de Colombiaanse auteur Vásquez niet enkel een verhaal over een vader en een zoon, maar ook een verhaal over hoe de Tweede Wereldoorlog het leven van de Colombianen binnendrong. Vásquez’ roman heeft minpunten. Zo zakt het verhaal naar het einde toe in. De scène tussen de jonge Gabriel en Angelina komt niet geloofwaardig over. Bovendien kom je niet te weten waarom de oude Gabriel de vader van zijn beste vriend verraadde. Qua thematiek is ‘De informanten’ interessant. Bijzonder is ook de opbouw van het boek. Het verhaal is in een soepele stijl geschreven, waardoor het vlot weg leest. Kortom: ‘De informanten’ is geen hoogvlieger, maar gewoon een goed boek.

Die nacht zag ik haar van Drago Jančar

recensie (2) (1)

Een pareltje uit de Balkan.

Slot Strmol, Slovenië. Hier woonde van 1936 tot 1944 het echtpaar Hribar. Hij, Rado was een rijke bankier en industrieel. Zij, Ksenija was een eigenzinnige vrijgevochten vrouw. Het kosmopolitisch echtpaar nodigde graag gasten uit. Ook tijdens de oorlog bleven ze binnen- en buitenlandse gasten ontvangen. Op een januarinacht in 1944 verdween het paar onder mysterieuze omstandigheden.

“Ze kwamen in de winter, als wolven in de nacht. Ze waren ongeveer met zijn tienen, misschien nog meer, en allemaal gewapend.”

Het verhaal van het echtpaar Hribar inspireerde Jančar tot het schrijven van ‘Die nacht zag ik haar’. De titel van het boek is ook de openingszin van zijn verhaal rond Veronika Zarnik. Veronika is een onalledaagse vrouw in onalledaagse tijden. Het eerste hoofdstuk speelt zich grotendeels voor de oorlog af, en zet de toon voor de rest van het verhaal. Aanvankelijk leer je Veronika kennen via haar minnaar. Hij is maar een van de vijf mensen die je meer vertellen over de mysterieuze verdwijning van het echtpaar Zarnik voor, tijdens en na die nacht in januari. De verhalen overlappen elkaar gedeeltelijk. Maar vullen elkaar vooral aan.

Doordat de vertellers hun verhaal in ik-perspectief vertellen, vertellen ze wat ze kwijt willen, en dat is niet altijd de waarheid. Soms is het makkelijker om te stellen dat het nu eenmaal oorlog was, en er dingen uit de hand liepen. Knap is hoe de auteur elke verteller een eigen stem gaf. Kortom: ‘Die nacht zag ik haar’ is een meer dan geslaagd verhaal over kleine en grote menselijke thema’s. Het verhaal gaat namelijk niet alleen over ons onfortuinlijk echtpaar, maar ook over de situatie in Slovenië en Joegoslavië tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Sloveen schreef met ‘Die nacht zag ik haar’ een pareltje, dat een ruim publiek verdient.

De droom van Scipio van Iain Pears

recensie (2) (1)

Beloftevol begin lost verwachtingen niet in.

De Franse historicus Julien Barneuve stelt zich tevreden met het bestuderen van lieden, die door de goden zijn aangeraakt. De beschaving wordt immers in stand gehouden en uitgebreid door kleine lieden die de bedoelingen van verlichte geesten uitleggen. Julien is goed toegerust voor zijn taak. De voorbije twintig jaar heeft hij zich geduldig en nauwgezet de kennis en vaardigheden nodig voor zijn metier eigen gemaakt. Hij werkt uit hartstocht en liefde, en ziet zichzelf als een kruisvaarder voor de werkelijke waarden van onze beschaving. Hij leeft echter in een tijd waarin aan het leven en de letteren weinig waarde wordt gehecht.

Momenteel heeft Julien de tijd om zich nog eens te buigen over het leven van Olivier de Noyen, een dichter uit de veertiende eeuw. Het is dankzij de Noyen dat hij in het bezit kwam van een document geschreven door Manlius Hippomanes. Hippomanes was een Gallische aristocraat geobsedeerd door het redden van de Romeinse beschaving. Het document dat het leven van de drie mannen verbindt, is gebaseerd op Cicero’s ‘Droom van Scipio‘.

Volgens Pears gaat ‘De droom van Scipio’ over hoe onze cultuurhistorische bagage ons gedrag bepaalt. Hij beschrijft dit aan de hand van de lotgevallen van Barneuve, de Noyen en Hippomanes. Hun levens zijn geplaatst tegen de achtergrond van belangrijke momenten in de westerse geschiedenis: de Tweede Wereldoorlog, de pest en het verval van het Romeinse Rijk. Plaats van gebeuren is de Provence. Pears vertelt de verhalen van de drie mannen niet in afzonderlijke delen, maar wisselt ze af, wat aanvankelijk goed werkt. Het verhaal rond Barneuve lijkt het hoofdverhaal te zijn.

‘De droom van Scipio’ begint heel sterk en veelbelovend. Vooral in het begin van de roman laat de alleswetende schrijver de nodige hints vallen, zodat je nieuwsgierig bent over hoe het verhaal verder gaat evolueren. Ook is er de nodige humor. Halverwege begint het boek te vervelen en weten de verhaalwendingen niet meer te overtuigen. De aanvankelijk goed uitgewerkte personages en scènes beginnen te vervlakken. Ook al, omdat Pears veel te veel uitweidt. Uiteindelijk eindigt het verhaal zoals het begonnen is: dramatisch. Maar de worsteling van Julien is aan je voorbij gegaan.

The Dream of Scipio, 2002.