Fictieve held: Koning Arthur.

Je moet het maar doen! Als middeleeuwse literaire held nog steeds schrijvers, lezers en kijkers verleiden met je verhalen. Hij is een literaire kameleon die zich moeiteloos aan de tijdgeest en verschillende kunstuitingen weet aan te passen. Ook in de non-fictie zet koning Arthur pennen in beweging.

Arthur, de krijger.

Onze held duikt voor het eerst op in een Welsh gedicht uit de zevende eeuw. Volgens de dichter was hij een krijger en had hij meer dan 300 vijanden gedood. In 830 heette het bij de Welshe monnik Nennius dat Arthur in twaalf veldslagen had gevochten. In een van die veldslagen tegen de Saksen had hij 960 vijanden gedood.

In die oudste bronnen is Arthur geen koning maar een militaire leider, waar de vijand voor siddert. Want telkens als Arthur zijn zwaard trekt, spatten de vlammen ervan af.

Arthur, de Engelse superkoning.

Koning wordt Arthur pas in de twaalfde eeuw. Dankzij de hulp van tovenaars zoals Merlijn weet hij het Britse eiland te verenigen en de Saksen te verslaan. Ook verovert hij een deel van Europa volgens de Welshe kroniekschrijver Geoffrey of Monmouth (ca. 1090/1100 – 1154/1155).

Geoffrey geeft ons in zijn Historia Regum Britanniae (De geschiedenis van de Britse koningen) uit 1135 een gedetailleerde beschrijving van Arthurs leven en daden. Zo heeft hij het over een magisch zwaard, een geheimzinnig eiland en een plek waar Arthur zijn hof houdt en rechtspreekt.

In Geoffreys tijd waren de Normandiërs aan de macht in Brittannië. Met de Historia Regum Britanniae leerden ze meer over het roemrijke verleden van het eiland, dat ze veroverd haddden. In dat verleden had koning Arthur een bijzondere rol gespeeld; was hij een superkoning. Toch beantwoordde hij tegelijkertijd aan de toen heersende idealen over ridderschap.

De Historia Regum Britanniae werd meermaals gekopieerd en vertaald in andere talen. Het was een populair werk, dat niet enkel in Brittannië maar ook in de rest van Europa werd verslonden.

Arthur, le roi.

In de handen van de Fransen transformeert het verhaal van koning Arthur naar een romantisch verhaal. In de Franse verhalen over koning Arthur is er sprake van de Orde van de Ronde Tafel en de queeste naar de Heilige Graal. Onze held en zijn belevenissen zijn dan een reflectie van de Franse maatschappij. Eigenlijk speelt onze held een onderbelichte rol en gaan zijn ridders met de meeste aandacht lopen. Zo weet ene ridder Lancelot het hoofd van Arthurs vrouw Guinevere op hol te brengen en is er sprake van een driehoeksverhouding.

Arthur, held van alle tijden.

Eeuwenlang zag het ernaar uit dat koning Arthur geen rol meer te spelen had in de Engelse of Europese cultuur. Dat veranderde in de negentiende eeuw, toen er een vernieuwde belangstelling kwam voor de middeleeuwse literatuur en geschiedenis.

Koning Arthur herrees. En allicht zal hij niet meer verdwijnen uit onze cultuur en ons collectief geheugen. Want zijn verhalen vinden nog steeds de weg naar allerlei verhalenvertellers, die er hun eigen draai aan geven. Of die zich baseren op de verhalen van hun middeleeuwse voorgangers.

En zeg nu zelf, wie kan die verhalen weerstaan! Verhalen over ridders op zoek naar een graal, verhalen vol met magie, elfen en tovenaars, donkere wouden, kastelen en een geheimzinnig eiland.

Of verhalen over jonge prinsen, beroofd van hun erfgoed en identiteit, die vechten voor het recht dat hen is ontnomen. Het uitgangspunt van de fantasy-serie King Arthur: Legend of the Sword van Guy Ritchie.

Heeft hij echt bestaan?

Al eeuwenlang buigen historici zich over de vraag of koning Arthur echt bestaan heeft. De Historia Regum Britanniae van Geoffrey of Monmouth werd tot in de zestiende eeuw als waar en historisch beschouwd. De meeste hedendaagse historici menen dat koning Arthur nooit bestaan heeft en dat hij doorheen de geschiedenis een instrument is geweest dat schrijvers gebruikten om bepaalde ideeën over leiderschap en politiek te promoten. Een enkeling gelooft dat gelijkenissen met echte personen niet uit te sluiten zijn. En dat plaatsen zoals Camelot en Avalon echt hebben bestaan.

Of koning Arthur nu wel of niet heeft bestaan, hij spreekt tot de verbeelding. Niet enkel in de literatuur, maar evengoed in de beeldende kunsten, theater en film.

Ook weet hij mensen te inspireren.

Van krijger, naar koning, naar mecenas.

In het Verenigd Koninkrijk is The Order of the Fellowship of the Knights of the Round Table een moderne organisatie die ridderlijke waarden hoog in het vaandel draagt. De organisatie steunt vooral goede doelen voor kinderen.