Danielles leeswereld: literatuur en lectuur

Over kunst en kitsch.

Literatuur heeft waarde. Volgens sommige hebben onder meer thrillers, westerns, science fiction- en liefdesverhalen weinig tot geen waarde. Sinds 2000 zijn er de literaire thrillers, wat eigenlijk een synoniem is voor spannend boek. Het is een label gegeven door uitgevers aan boeken, die bij voorbeeld psychologische diepgang hebben. Ze zijn overigens enorm populair, de literaire thrillers. Met andere woorden zij hebben ontspanningswaarde voor heel wat lezers. Toch gaan sommige schrijvers en literaire kenners zeggen dat ze geen literaire waarde hebben mits ze vaak op clichés drijven. Ze zijn lectuur en het label literair is gewoon een marketingtruc. Het lijkt me echter dat clichés hun nut hebben, en niet echt te vermijden zijn. Ook niet in de literatuur. Of is het nu lectuur.

Je hebt dus lectuur en je hebt literatuur. Lectuur is alles wat gelezen kan worden, terwijl literatuur kunst is. Schrijvers van literatuur willen de lezer aan het denken zetten, zijn origineel in taal of verhaalstructuur en creëren personages met diepgang. Ook las ik eens ergens dat een literair werk sowieso boven de pet gaat van de gemiddelde lezer. Het is het soort boek dat je leest zonder te begrijpen waar het nu over gaat. Zo beetje als een kunstwerk, dat je niet mooi vindt – om niet te zeggen geklieder, maar waar iedereen van zegt dat het exceptioneel is. Zo is klassieke muziek sowieso kunst, terwijl rock dat niet is. Het zijn uiteindelijk kenners die bepalen wat literatuur en wat lectuur is. Ze blijken het echter niet altijd met elkaar eens te zijn.

Ik heb al vaak gemerkt bij het opzoekingswerk voor mijn berichten rond auteurs, klassiekers en fictieve helden, dat het ook verandert in de tijd. ‘Dracula’ van Bram Stoker is een van de klassiekers die je moet gelezen hebben voor je sterft, terwijl het voor de Victorianen een spannend verhaal was. Stel dat ‘Dracula’ na 2000 geschreven was, het had allicht het label, literaire thriller meegekregen. Intussen was er dan een ware tsunami geweest van allerlei boeken over vampieren, want een origineel idee kent sowieso navolging. Dat was al zo in Stokers tijd. Dus hoe origineel kan een geschreven werk nog zijn? Ze zijn er zeker wel, maar lijken me eerder zeldzaam.

Terwijl literatuurspecialisten zich buigen over wat nu wel of niet kunst is, beperk ik me gewoon tot genieten van een goed boek. Wat ik beschouw als een goed boek, kan een ander beschouwen als een draak van een boek en vice versa. Los van wat kenners en specialisten ter zake menen, het laatste woord ligt uiteindelijk bij de lezer. Bij mij en bij jou, dus. Of er nu kunst of kitsch in onze boekenkasten staat, het zal ons worst wezen. De vijfde regel van schrijver Daniel Pennacs manifest over de rechten van de lezer luidt overigens: het recht om alles te lezen.

Meer weten over onze rechten als lezer? Lees Daniel Pennacs essay. Of googel op ‘The rights of the reader’ by Daniel Pennac.

De foto bij dit blog komt van Pixabay.