De dood van Ivan Iljitsj van Lev Tolstoj

Ivan Iljitsj is dood. Zijn collega’s van het gerechtshof van Sint-Petersburg lezen het overlijdingsbericht in de krant en denken onmiddellijk aan wat dit voor hen betekent. Dankzij de dood van hun collega zullen ze zich allemaal professioneel verbeteren. Uiteraard gaan ze naar de begrafenis. Al was het maar om hun medeleven te betonen aan de weduwe. Voor de weduwe en de kinderen is de dood van echtgenoot-vader een verlossing; ze waren al lang vervreemd van Ivan Iljitsj. De dood van Ivan Iljitsj was een kwestie van tijd, want de man was al lang ziek. Het einde stond vast, niet het moment van sterven.

Na de beleefdheidsbezoekjes van de collega’s volgt het relaas over het leven van de dode. Hoe hij als jonge man op het Juridisch Instituut al was, zoals hij zijn hele leven zou zijn: talentvol, goedhartig, vrolijk en sociaal. Toch voelde hij zich al heel jong als een mot naar het licht aangetrokken door mensen, die hoger geplaatst waren. Hij nam graag hun levensvisie en levenswaarden over. Huwelijk en werk zorgden er verder voor, dat hij gestaag de sociale ladder opklom, wat zich vertaalde in meer professionele verantwoordelijkheid en betere huisvesting. Het was bij het inrichten van zijn laatste woning, dat Ivan Iljitsj ten val kwam. Sinds die val leed hij aan ondraaglijke pijnen, en draaide zijn leven dag en nacht rond zijn gezondheid.

“Hoe is het mogelijk dat iedereen gedoemd is tot diezelfde verschrikkelijke angst”, stelt Ivan Iljitsj vast tijdens zijn langdurig stervensproces. De novelle eindigt met Ivan Iljitsj’ laatste levensadem, waardoor het verhaal net als het leven een cyclus volgt. Tolstoj schreef deze novelle tijdens een periode in zijn leven, waarin hij zelf worstelde met de zinloosheid van het leven en het onontkoombaar einde. Dit verklaart de beslistheid en gevatheid waarmee Tolstoj via Ivan Iljitsj spreekt over leven en dood. De novelle reikt ook aan hoe je uit deze impasse kan geraken. Nadat Ivan Iljitsj beseft, wie hij is geweest en wat hij had kunnen zijn, komt hij tot onthechting en het loslaten van die verschrikkelijke angst.

Oorspronkelijke titel: Смерть Ивана Ильича
Jaar van publicatie: 1886