Het eiland der kleurenblinden van Oliver Sacks

Afgezonderde gemeenschappen zijn vaak een ideale setting voor verhalen. Neuroloog Oliver Sacks was alvast opgegroeid met veel verhalen over eilanden, zeeën, schepen en zeelui. Als kind was hij erg ontvankelijk voor de fantasieën van schrijvers als Melville, Stevenson en H.G. Wells. Later raakte het gevoel voor het romantische, mythische, mysterieuze en avontuurlijke ondergeschikt aan de passie van de wetenschappelijke nieuwsgierigheid. Hoewel, het Sacks voorkwam dat de kortverhalen van H.G. Wells kunnen beschouwd worden als metaforen voor bepaalde neurologische en psychologische realiteiten. Zo is er Wells kortverhaal ‘The Country of the Blind’ waarin een verdwaalde reiziger bij toeval in een afgelegen vallei in Zuid-Amerika terechtkomt. Hier treft hij een complete blindenmaatschappij aan.

Veertig jaar na ‘The Country of the Blind’ las Sacks een boek over doofheid op het eiland Martha’s Vineyard. Dit was echter geen verhaal ontsproten uit de fantasie van een auteur, maar de realiteit. Door de geïsoleerde ligging van de Vineyard en de onderlinge huwelijken had een recessief gen halverwege de negentiende eeuw gezorgd voor een gemeenschap, waarin een kwart van de bewoners stokdoof werd geboren. Dit had uiteraard consequenties voor de gehele gemeenschap: zowel doven als horenden bedienden zich van gebarentaal. Om het in Wells woorden te zeggen: op Martha’s Vineyard hadden ze een nieuwe fantasie geschapen. Uiteraard is zo’n nieuw geschapen fantasie enorm interessant voor wetenschappers.

Wetenschapper Sacks moest dan ook niet nadenken als hij onverwachts twee afzonderlijke reizen naar Micronesië mocht ondernemen. Als neuroloog wilde hij zien hoe men omging met erfelijke totale kleurenblindheid op Pingelap en Pohnpei, en met een progressieve, dodelijke neurodegeneratieve stoornis op Guam en Rota. Daarnaast was Sacks ook gegrepen door het culturele leven op de eilanden met hun unieke flora en fauna. Terug thuis begon het te kriebelen: hij moest zijn belevenissen en ervaringen op de Micronesische eilanden op papier zetten. Dit resulteerde in het boek ‘Het eiland der kleurenblinden’.

Sacks leidde namelijk een dubbelleven: hij was zowel wetenschapper als schrijver. Als schrijver schreef hij over de gevallen waarmee hij als neuroloog te maken kreeg met literaire en filosofische flair. In ‘Het eiland der kleurenblinden’ dompelt hij je onder in de Micronesische cultuur, waardoor het een soort wetenschappelijke reisgids is. Zijn materie, zijn waarnemingen en zijn passie weet hij geboeid over te brengen, waardoor je de keren dat hij in jargon vervalt door de vingers ziet. Voor diegene die genoten van de film ‘Awakenings’, gebaseerd op het boek van Oliver Sacks met dezelfde titel, gaan bepaalde scènes in het boek bekend overkomen.

Oorspronkelijke titel: The Island of the Colourblind
Jaar van publicatie: 1996