Tag: Engelse auteur

Een kunstenaar van het vlietende leven van Kazuo Ishiguro

Japan tijdens de Amerikaanse bezetting. Het huis van kunstenaar Masuji Ono heeft zwaar geleden onder de oorlog. De verbouwingen en reparaties verlopen traag, want materiaal is schaars. Ook is Ono niet meer van de jongsten. In het huis woont nog enkel zijn jongste dochter, Noriko. Tijdens de oorlog verloor Ono zijn zoon en vrouw. Zijn oudste dochter Setsuko is getrouwd. Setsuko komt zo nu en dan op bezoek bij haar vader en zus.

Momenteel is Ono in onderhandeling met de familie Saito. Taro Saito wil namelijk met de 26-jarige Noriko trouwen. Het is niet de eerste keer dat Ono onderhandelt in een huwelijk voor Noriko. Nu neemt Ono echter het zekere voor het onzekere: hij zoekt een paar mensen op uit het verleden, met de vraag om iets gunstig over hem te zeggen. Uit zijn relaas, vertelt vanuit ik-perspectief, blijkt dat Ono geen onberispelijke reputatie heeft. In aanloop naar de oorlog stopte Ono met het schilderen van taferelen uit het frivole tijdverdrijf van acteurs en courtisanes, of het vlietende leven, en begon kunst ter ere en glorie van het vaderland te maken. Bovendien gaf hij een van zijn leerlingen aan wegens onpatriottisch gedrag. Voor de jonge generatie is Ono een verrader, die uit boetedoening beter zelfmoord zou plegen.

Heeft Ono spijt van zijn oorlogsverleden? Voelt hij zich persoonlijk verantwoordelijk? Vergoelijkt hij zijn idealisme? Was hij gewoon naïef, en heeft hij zich laten meeslepen? Zijn werk uit die periode is alvast netjes opgeborgen. Als hij aan het einde van zijn onbetrouwbare relaas komt, begint hij terug te schilderen. Hij houdt het nu op bloemen en planten.

Naast het terugkijken op een leven gewijd aan kunst, snijdt de kersverse Britse Nobelprijswinnaar literatuur in ‘Een kunstenaar van het vlietende leven’ ook thema’s aan, zoals de veranderde positie van de Japanse vrouw, de invloed van de Amerikaanse bezetting op de Japanse samenleving en het verminderde respect ten opzichte van de oudere generatie. ‘Een kunstenaar van het vlietende leven’ doet qua thematiek denken aan Ishiguro’s belangrijkste werk ‘De rest van de dag’, waarin de Engelse butler Stevens terugblikt op zijn carrière in een sterk veranderde maatschappij. Zowel Stevens als Ono leverde een bijdrage aan de geschiedenis, die slechts bijkomstig was. Met zowel ‘De rest van de dag’ als ‘Een kunstenaar van het vlietende leven’ leverde Ishiguro gedenkwaardige bijdrages aan de literatuur.

Twee plus twee is vijf

Boeken leiden tot ontdekkingen. Ze leren of vertellen ons iets over de tijd waarin we leven of over het verleden, over anderen of onszelf, over onze cultuur of andere culturen. Sommige boeken, vaak aangeduid als klassieker, blijven betoveren, ook al zijn ze decennia of eeuwen geleden geschreven. 

Winston Smith beseft te laat, dat het niet aan hem is om uit te maken of twee plus twee vier is. In de wereld waarin hij leeft, verordent de Partij en zijn grote leider Big Brother namelijk dat twee plus twee vijf is. Winston had zich verder nog schuldig gemaakt aan het bijhouden van een dagboek en het hebben van seks voor zijn plezier. Voor de Partij kan seks enkel in het kader van voortplanting. Zijn wangedrag brengt Winston regelrecht in de martelkamer van het Ministerie van Liefde. Pas nadat Winston Big Brother liefheeft en zijn geest heeft laten doden, mag hij terug naar huis.

Winston Smith had beter moeten weten. Als partijmedewerker in het Ministerie van Waarheid herschreef hij oude krantenartikels. Op die manier is de waarheid in het verleden, heden en toekomst dezelfde. Wie controle heeft over het verleden heeft controle over de toekomst. En wie het heden controleert, controleert het verleden. Toch heeft hij zich mispakt. Hij meende dat de Partij zijn gedachten niet kon manipuleren. De Partij heeft echter absolute controle over elke gedachte en elke actie van zijn burgers. Iedereen wordt constant door middel van camera’s in de gaten gehouden. “Big Brother is watching you” is niet voor niets een partijleuze.

Then the face of Big Brother faded away again and instead the three slogans of the Party stood out in bold capitals:

WAR IS PEACE
FREEDOM IS SLAVERY
IGNORANCE IS STRENGTH

Hoogstwaarschijnlijk stond Sovjetleider Josef Stalin model voor Big Brother. Net als zijn voorganger ‘Animal Farm’ was het dystopische ‘1984’ in 1948 een aanklacht tegen het Sovjetcommunisme. Big Brother kan elke machtswellusteling zijn. Sociaaldemocraat George Orwell ging tekeer tegen elk totalitair regime en had als kind al uitgesproken meningen. Zijn instant klassieker ‘1984’ is een pleidooi om kritisch te zijn en te blijven, zodat twee plus twee vier blijft.

Bron: Wikipedia en Biography
Trailer van de film ‘1984’ met John Hurt in de rol van Winston Smith komt van YouTube

De barmhartige terroriste van Doris Lessing

Met ‘De barmhartige terroriste’ uit 1986 geeft Lessing ons een buitengewone inkijk in het leven van een groep Londense krakers. Zij doet dit vanuit het perspectief van Alice Mellings, de barmhartige terroriste van de titel. Als het verhaal begint komt Alice samen met Jasper aan in een kraakpand, dat op slopen staat.

Zoals altijd begint Alice onmiddellijk met het bewoonbaar maken van het pand. Ze weet dingen voor elkaar te krijgen en te regelen, waarbij ze zonder verpinken manipuleert en steelt van haar ouders. Niet alle krakers zijn opgezet met haar bemoeienissen, maar ze weet de meeste voor haar te winnen. Net als Alice zijn de meeste lid van het Communist Centre Union en willen ze het IRA benaderen om hun diensten aan te bieden als een in Engeland gestationeerde eenheid. Ze zijn immers op zoek naar de revolutie en willen hun radicale opvattingen in daden omzetten.

Als blijkt dat het IRA hun hulp niet wil, willen ze zichzelf bewijzen. Maar zijn ze wel competent genoeg om een bomaanslag te plegen? Omdat Alice beschouwd wordt als de ‘moeder’ van de groep, wordt zij niet betrokken bij de plannen om een bomaanslag te doen. Hoewel ze interesse toont, komt ze niet geloofwaardig over in haar politieke ambities. Zij is goed in dingen voor elkaar krijgen en zorgen voor andere hun natje en droogje, maar haar pogingen om andere te begrijpen en te helpen loopt steevast verkeerd af. Haar relaties zijn dan ook complex.

Kortom: ‘De barmhartige terroriste’ is in de eerste plaats een knappe karakterstudie van een -voor Lessing typisch- onsympathiek hoofdpersonage. In de tweede plaats is het een diepgaande observatie van de onderlinge verhoudingen binnen een groep beroeps- en gelegenheidskrakers. En ten derde geeft ‘De barmhartige terroriste’ stof tot nadenken over politieke en maatschappelijke revoluties en omwentelingen.