Leven en werk van de componist Foltýn van Karel Čapek

Op zijn veertiende woonde hij een concert bij. Daar was het hem duidelijk geworden. Hij had een abnormaal muzikaal talent. Net als de pianist die hij had zien optreden, speelde hij tot zijn haren op de toetsen vielen en met zijn hoofd in zijn nek. Hij zwetste over een dionysische natuur, wat volgens hem elke kunstenaar had. Maar aan welke kunst moest hij zijn leven besteden? Aan de muziek of de poëzie? 

Op de universiteit werkte hij aan een symfonisch gedicht. Hij studeerde voor jurist, maar zou zijn studies niet afmaken. Doordat hij intussen getrouwd was met een rijk meisje kon hij zich aan de kunst wijden. Zijn levenswerk zou een opera worden. 

Maar was Foltýn wel een componist? 

Meestal speelde hij goedkope variaties op de thema’s van anderen. Het libretto voor zijn opera Judith bleek een samenraapsel van verschillende teksten, geschreven door verschillende auteurs. Verder plunderde hij van het werk van getalenteerde jonge musici en arme dichters, en bezondigde hij zich aan plagiaat. 

Toen Karel Čapek op 25 december 1938 overleed aan een longontsteking, bleef zijn laatste roman onafgewerkt. Een jaar later werd deze onvoltooide roman alsnog gepubliceerd met een nawoord van de vrouw van de schrijver. Zij vertelde ons het verdere verloop van het verhaal rond Bedřich Foltýn. Want blijkbaar kon de weinig spraakzame Čapek urenlang vertellen over zijn onfortuinlijke componist.  

In ‘Leven en werk van componist Foltýn’ komt Bedřich Foltýn nooit aan het woord. We leren hem kennen via mensen die hem gekend hebben. Grosso modo kan je die getuigen indelen in kunstkenners en niet-kunstkenners. Het werpt interessante vragen op over kunst en het kunstenaarschap, over passie en talent. 

Bovendien is het een vreemde zaak, die zaak rond Bedřich Foltýn. Welke getuige heeft het bij het rechte eind? Van wie komt de getuigenis en perceptie het dichtst bij de werkelijkheid? In hoeverre is die werkelijkheid gekleurd door de persoonlijke mening van de getuige over Foltýn, zijn leven en zijn werk. Of over wat kunst behoort te zijn? Was Foltýn een fantast of een genie? We zullen het nooit weten. En wie weet, was dat juist de bedoeling van Karel Čapek. 

Ik vraag me af of mijn herinnering aan Bedřich Foltýn hem geen onrecht doet. Al vanaf onze eerste ontmoeting mocht ik hem namelijk niet. 

Oorspronkelijke titel: Život a dílo skladatele Foltýna.
Jaar van publicatie: 1939.
Nederlandse vertaling Irma Pieper/ Uitgeverij Wereldbibliotheek (2021).