Emily, de stille Brontë

Had ze net zoals Heathcliff een ongetemd karakter? Was ze verlegen en eenzelvig, op het mensenschuwe af? Wist ze niet wat ze gedaan had toen ze haar enige roman schreef? Of was zij een belezen en verstandige jonge vrouw, die wist wat ze deed toen ze haar meesterwerk schreef?

Ongekende vrijheid.

Emily Brontë werd geboren op 30 juli 1818 in Thornton, Yorkshire. Zij was de vijfde van zes kinderen in het gezin van de Ierse geestelijke Patrick Brontë en zijn vrouw Maria Branwell. Na de dood van Maria Branwell verhuisde het gezin naar Haworth, waar ze de pastorie bewoonde. Patrick bracht daar zijn kinderen groot met Elisabeth Branwell, een zus van zijn overleden vrouw. Dankzij Elizabeth was er stabiliteit en structuur voor de kinderen.

De kinderen Brontë gingen niet naar school, maar kregen thuisonderwijs. Van hun vader kregen de dochters een ongekende vrijheid. Ze mochten lezen wat ze wilden. Hadden toegang tot geschriften over politiek en filosofie.

Samen met haar jongere zus Anne bedacht Emily een denkbeeldige wereld, waar ze verhalen rond verzonnen. Anne zou net als Emily en hun oudere zuster Charlotte schrijfster worden. Een onconventioneel carrièrepad voor een vrouw. Voor vrouwen uit de klasse van de Brontës waren er twee opties: een carrière als gouvernante of als lerares.

Pensionnat Heger.

Omdat Charlotte en Emily zelf een school wilden starten in Engeland reisden ze in 1842 naar Brussel, om Frans te leren aan het Pensionnat Heger. De reis naar Brussel was een hele onderneming voor twee vrouwen uit een afgelegen dorp in Yorkshire. Maar de zussen hadden lef en ambitie. En blijkbaar vond hun vader het goed dat ze reisden zonder chaperonne.

In het Brusselse meisjespensionaat kregen de zussen les van Constantin Heger. Heger herkende en benoemde de literaire talenten van zowel Charlotte als Emily. Emily gaf in het pensionaat ook pianolessen. Want naast een vlotte pen en een talent voor vreemde talen had Emily gevoel voor ritme en klank.

Via Constantin Heger kwamen de zussen in contact met de Franse literatuur en filosofie, wat Emily’s werk subtiel zou beïnvloeden. In tegenstelling tot Charlotte bleef Emily maar een jaar in Brussel. Ze kon niet wennen aan het leven in een stad en had heimwee. Ze miste de rust en de heidevelden van Yorkshire, verlangde naar de omgeving die haar emotioneel voedde en inspireerde. Dus keerde ze terug naar huis met in haar koffer een verbreed wereldbeeld. In Haworth schreef ze de roman die haar wereldberoemd zou maken.

Wuthering Heigths.

De boekrecensies, die verschenen na de publicatie van Wuthering Heights (Woeste hoogten) in december 1847, waren grotendeels negatief. Critici vonden het een onaangenaam en rauw verhaal. Het duurde tot 1850 vooraleer een literaire criticus de waarde van het boek inzag. Maar dat heeft Emily Brontë niet meer mogen meemaken. Ze stierf in 1848 aan tering.

Wat we weten over haar is bitter weinig. Het enige wat we van de stille Brontë hebben is Wuthering Heights en een handvol gedichten. Brieven of dagboeken waren er niet. Of waren vernietigd na haar dood. Niemand die het met zekerheid weet.

Haar zus Charlotte maakte in 1850 wereldkundig dat Emily Wuthering Heights geschreven had. Volgens Charlotte zou Emily niet geweten hebben wat ze deed toen ze die roman schreef.

Wat Charlotte met die uitspraak bedoelde, is voer voor speculatie. Was het een beschermingsmechanisme? Of eerder een strategische zet om verdere kritiek af te wenden? Allicht wilde Charlotte het werk verdedigen tegen de kritiek dat het ruw, duister en onbegrijpelijk was. Volgens Charlotte was Emily niet bewust bezig met literaire conventies of met wat het publiek graag las, maar schreef ze vanuit haar intuïtie. Veel moderne literatuurcritici zijn het daar niet mee eens. Volgens hen had Emily haar roman zorgvuldig opgebouwd, met complexe structuren, symboliek en psychologische diepgang. En kadert het in een bredere literaire traditie omdat het zowel elementen van de romantische als de gothic literatuur combineert met een allesverterende liefde, morele ambiguïteit en het bovennatuurlijke.

Wie was Emily Brontë?

Volgens haar leraar Constantin Heger had Emily het vermogen tot argumenteren dat ongebruikelijk was voor een man en zeldzaam bij een vrouw. En had zij een sterke en heerszuchtige wil. Dit beeld over Emily staat veraf van het gebruikelijke cliché dat ze extreem verlegen en teruggetrokken was.

Maar de mythe is hardnekkig. Er zijn verhalen rond Emily Brontë die betwistbaar zijn, en verhalen die ronduit onwaar zijn. Zo zou Emily een geheime liefdesrelatie gehad hebben. Want hoe anders zou ze aan de ervaring gekomen zijn om zo’n intense gevoelens van liefde en haat te verwoorden! Maar ongetwijfeld had ze een goed observatievermogen en veel verbeeldingskracht.

Zonder meer was ze haar tijd ver vooruit. De vrouwen in haar roman zijn immers niet stil en teruggetrokken maar krachtig en onafhankelijk.

Wie ze ook was, ze was hoogstwaarschijnlijk een complexe vrouw met zwakheden en sterktes. Het soort vrouw dat mythes voedt. Zoals de heidevelden van Yorkshire haar roman vormgeven, zo heeft zij de literaire wereld met haar korte leven voor altijd beroerd.

De foto bij dit blog is gemaakt met AI.