Het ultieme anti-oorlogsboek

Klassiekers zoals ‘Im Westen nichts Neues’ zijn literaire getuigenissen.

Op de vooravond van wapenstilstand, ter nagedachtenis van de Groote Oorlog sta ik even stil bij het het ultieme anti-oorlogsboek: ‘Im Westen nichts Neues’ van de Duitse schrijver Erich Maria Remarque. 

‘Van het Westelijk Front geen nieuws’ vertelt het verhaal van Paul Baumer, 19 jaar. Paul en zijn klasgenoten worden in 1916 overgehaald dienst te nemen in het leger. Van Pauls klas sneuvelt de één na de ander. Ook Paul sneuvelt in oktober 1918.

Net als Paul Bammer kreeg Erich Maria Remarque zijn oproep voor het leger in 1916, en diende hij aan het Westelijk Front. Hier geraakte hij verschillende keren gewond.

Geschiedvervalsing.

Uitgeverij Ullstein publiceerde ‘Im Westen nichts Neues’ in 1929, nadat fragmenten van het verhaal in de Duitse krant ‘Vossische Zeitung waren verschenen en voor recordoplagen hadden gezorgd. Toch was Remarques boek controversieel en was het al door een uitgever geweigerd. ‘Im Westen nichts Neues’ schetste een heel realistisch beeld van de oorlogsgruwel. Dit beeld paste niet binnen de nationaal-socialistische verheerlijking van de heldhaftige en tot opoffering bereide Duitse soldaten tijdens de Groote Oorlog. Kritiek vanuit nationaal-socialistische hoek bleef niet uit. Voor de nationaal-socialisten was ‘Van het Westelijk Front geen nieuws’ geschiedvervalsing, had de schrijver geen legerdienst vervuld en was hij joods. Ondanks de politieke controversie gingen er tijdens de eerste drie maanden in Duitsland alleen al 1 miljoen exemplaren over de toonbank.

Verrader Remarque.

Niet alleen in Duitsland verkocht het boek goed. In de eerste 18 maanden na verschijning stond de teller al op 2,5 miljoen exemplaren in 22 talen. Door dit immense succes groeide Erich Maria Remarque uit tot de bekendste en de meest gelezen auteur van de Duitse literatuur in de twintigste eeuw. In 1930 volgde de verfilming van Lewis Milestone.

Met het aan de macht komen van de nationaal-socialisten in 1933 werd het werk van verrader Remarque verboden. Alle exemplaren ‘Im Westen nichts Neues’ en zijn opvolger ‘Der Weg zurück’  belandden op de brandstapel. Net als vele andere schrijvers week Remarque uit naar Zwitserland, vanwaar hij naar de Verenigde Staten emigreerde. Een jaar later werd hem het Duits staatsburgerschap ontnomen.

In 1943 arresteerden de nazi’s Elfriede Scholz, de jongste zus van Erich M. Remarque. Bij haar veroordeling zei de rechter, dat ze haar broer weliswaar niet konden arresteren, maar dat zij haar lot niet zou ontlopen. Elfriede werd terechtgesteld wegens de ondermijning van de Duitse moraal.

Naast zijn anti-oorlogsroman schreef Remarque nog verschillende andere boeken. Enkel ‘Van het Westelijk Front geen nieuws’ is internationaal gekend en geliefd als een literaire getuigenis van een zinloze oorlog.

“Er fiel im Oktober 1918, an einem Tage, der so ruhig und still war an der ganzen Front, dass der Heeresbericht sich nur auf den Satz beschränkte, im Westen sei nichts Neues zu melden. Er war vorübergesunken und lag wie schlafend an der Erde. Als man ihn umdrehte, sah man, dass er sich nicht lange gequält haben konnte; – sein Gesicht hatte einen so gefassten Ausdruck, als wäre er beinahe zufrieden damit, dass es so gekommen war.”

Bron: Wikipedia en Bookdrum