Het verborgen stadspaleis van Elizabeth de Waal

Marie-Theres Larsen, een jong Amerikaans meisje uit de betere kringen is overleden aan de gevolgen van een schot. Juffrouw Larsen was op bezoek bij haar familie in Oostenrijk en was verloofd met de Griekse miljonair, Theophil Kanakis. Niet lang na de tragische dood van het meisje in 1954 werd het Staatsverdrag tussen Oostenrijk en de 4 bezettingsmachten getekend. Dankzij het Staatsverdrag werd Oostenrijk hersteld in zijn soevereiniteit en kon het herstellen van de gebeurtenissen van de voorbije 17 jaar: de Anschluss, de Tweede Wereldoorlog en de bezetting door de geallieerden.

‘Het verborgen stadspaleis’ vertelt het verhaal van een jong naïef meisje dat in een – voor haar- vreemd, ingewikkeld land de dood vindt. Marie-Theres Larsen is niet de enige die in het voorjaar van 1953 vanuit de Verenigde Staten aankomt in Oostenrijk. Haar aankomst valt ongeveer samen met de terugkeer van de Grieks-Amerikaanse miljonair Theopfil Kanakis. Kanakis gaat bij aankomst in zijn geboortestad Wenen op zoek gaat naar een stadspaleis. In dit stadspaleis wil Kanakis intieme avonden houden voor Weense artiesten, de intelligentsia en de gegoede klasse. Dan is er ook nog Kuno Adler, een joodse professor. In tegenstelling tot zijn gezin kon professor Adler nooit wennen aan zijn nieuw leven in de VS. Terug thuis krijgt Adler zijn oude vooroorlogse positie terug, maar trekt aan het kortste eind.

Wenen, anno 1953, lijkt zijn recent verleden vergeten te zijn. De bannelingen die terugkeren kennen de recente geschiedenis maar al te goed. Hun misnoegen, bedenkingen en herinneringen vinden hun weerklank in details. Die details zitten verweven in volzinnen en beschrijvingen, en raken dikwijls aan politieke of sociaal-maatschappelijke thema’s. Zo leer je dat professeur Adler zich altijd bewust was van het alles vergiftigde Amerikaanse antisemitisme, als hij met de trein op weg is naar Oostenrijk en terugdenkt aan zijn tijd in de VS. Hoewel Adlers verhaal niets te maken heeft met Marie-Theres’ verhaal, raken hun levens elkaar onrechtstreeks toch.

‘Het verborgen stadspaleis’ is niet altijd geslaagd, maar is niettemin een interessant tijdsdocument van een duidelijk erudiete schrijfster. de Waals stijl en woordkeuze heeft iets ouderwets en charmant. Het past wonderwel bij de wereld waarin ‘Het verborgen stadspaleis’ zich grotendeels afspeelt, namelijk die van de oude Oostenrijkse adel en steenrijke miljonairs. Geboren als barones Ephrussi behoorde Elizabeth de Waal immers zelf tot de Oostenrijkse adel. De familie Ephrussi was een steenrijke Russisch-Joodse familie van Griekse origine. Met de Anschluss in 1938 werd de Weense bank Ephrussi, net als alle bezittingen van de familie onteigend. Elizabeth de Waal was het grootste deel van haar leven een banneling en immigrant. Haar kleinzoon Edmund de Waal vertelt haar leven onder meer in ‘De haas met de amberkleurige ogen’.

Oorspronkelijke titel: The Exiles Return.
Jaar van publicatie: 2013.