Fictieve held: Odysseus

Niet alle fictieve helden weten de tand des tijds te doorstaan. Sommige, zoals Odysseus, slagen daar wel in. De koning van het Griekse eiland Ithaca en de held van het episch dichtwerk ‘Odyssee’ is dan ook een van de oudste fictieve helden in de westerse literatuur. 

Odysseus’ persoonlijke zielenroerselen vonden waarschijnlijk rond 800 voor Christus hun weg naar het geschreven woord. Net als zijn voorganger ‘Ilias’ wordt ‘Odyssee’ toegeschreven aan de blinde bard Homerus. Het is echter heel onwaarschijnlijk dat beide epische dichtwerken geschreven zijn door dezelfde auteur. Bovendien weten we niet of Homerus wel echt bestaan heeft. ‘Ilias’ en ‘Odyssee’ zijn allicht het product van vele generaties dichters. Beide epen zijn samengesteld uit overgeleverde heldensagen over de Trojaanse oorlog.

De lange reis terug naar huis.

Hoewel hij geen Griekse naam heeft, vocht Odysseus in de oorlog tegen Troje mee aan de kant van de Grieken. Volgens sommige versies van de ‘Ilias’ was het dankzij een list van Odysseus, dat Troje na tien jaar strijd uiteindelijk viel. Odysseus pochte toen dat mensen zonder goden kunnen leven. Uiteraard viel dit niet bij alle goden op de Olympus in goede aarde. Zeegod Poseidon was woedend. Door zijn toorn duurde het tien jaar vooraleer Odysseus terug voet aan wal kon zetten op Ithaca.

Odysseus’ reis was een ware odyssee, of een tocht met vele beproevingen en tegenslagen. Vele fantastische wezens zoals eenogige reuzen, monsters, nimfen, tovenaressen en sirenen kruisten Odysseus’ tocht naar huis. De ‘Odyssee’ leest dan ook als een avonturenverhaal. Gelukkig beschikte Odysseus soms over goddelijke inmenging, en over een superkracht: zijn vindingrijkheid. Die wordt gelijk bij aanvang van de ‘Odyssee’ bezongen.

Odysseus doorheen de eeuwen.

Doorheen de eeuwen bleven de muzen hem opvoeren in de kunsten. In de vijfde eeuw voor Christus werd Odysseus door de toneelschrijvers Sophocles, Euripides en Aeschylus ten tonele gevoerd. In de vijftiende en zestiende eeuw fungeerde hij net als in de oudheid vaak als schildersmodel, weliswaar niet meer op vazen en borden, maar op schilderijen. Vanaf de middeleeuwen tot nu zijn zijn avonturen vaak bewerkt. Ook mocht Odysseus regelmatig een rolletje in een film, een verhaal of een epos spelen.

Zo komt de Italiaanse dichter Dante in zijn ‘La Divina Commedia’ (De goddelijke komedie) op zijn tocht door het hiernamaals Odysseus in de hel tegen. Voor de erfgenamen van de Romeinen was Odysseus helemaal geen held, maar een bedrieger. Volgens de legende hadden nakomelingen van de Trojaanse held Aeneas Rome gesticht. En uiteraard konden ze geen sympathie opbrengen voor de man, die Troje ten val had gebracht.

Voor dit artikel gebruikte ik verschillende bronnen, waaronder Wikipedia. Het beeld bij dit blog komt van Wikimedia Commons. Het uitgelichte beeld komt van Unsplash en is van Umberto.