Tag: oudheid

De droom van Scipio van Iain Pears

Beloftevol begin lost verwachtingen niet in.

De Franse historicus Julien Barneuve stelt zich tevreden met het bestuderen van lieden, die door de goden zijn aangeraakt. De beschaving wordt immers in stand gehouden en uitgebreid door kleine lieden die de bedoelingen van verlichte geesten uitleggen. Julien is goed toegerust voor zijn taak. De voorbije twintig jaar heeft hij zich geduldig en nauwgezet de kennis en vaardigheden nodig voor zijn metier eigen gemaakt. Hij werkt uit hartstocht en liefde, en ziet zichzelf als een kruisvaarder voor de werkelijke waarden van onze beschaving. Hij leeft echter in een tijd waarin aan het leven en de letteren weinig waarde wordt gehecht.

Momenteel heeft Julien de tijd om zich nog eens te buigen over het leven van Olivier de Noyen, een dichter uit de veertiende eeuw. Het is dankzij de Noyen dat hij in het bezit kwam van een document geschreven door Manlius Hippomanes. Hippomanes was een Gallische aristocraat geobsedeerd door het redden van de Romeinse beschaving. Het document dat het leven van de drie mannen verbindt, is gebaseerd op Cicero’s ‘Droom van Scipio‘.

Volgens Pears gaat ‘De droom van Scipio’ over hoe onze cultuurhistorische bagage ons gedrag bepaalt. Hij beschrijft dit aan de hand van de lotgevallen van Barneuve, de Noyen en Hippomanes. Hun levens zijn geplaatst tegen de achtergrond van belangrijke momenten in de westerse geschiedenis: de Tweede Wereldoorlog, de pest en het verval van het Romeinse Rijk. Plaats van gebeuren is de Provence. Pears vertelt de verhalen van de drie mannen niet in afzonderlijke delen, maar wisselt ze af, wat aanvankelijk goed werkt. Het verhaal rond Barneuve lijkt het hoofdverhaal te zijn.

‘De droom van Scipio’ begint heel sterk en veelbelovend. Vooral in het begin van de roman laat de alleswetende schrijver de nodige hints vallen, zodat je nieuwsgierig bent over hoe het verhaal verder gaat evolueren. Ook is er de nodige humor. Halverwege begint het boek te vervelen en weten de verhaalwendingen niet meer te overtuigen. De aanvankelijk goed uitgewerkte personages en scènes beginnen te vervlakken. Ook al, omdat Pears veel te veel uitweidt. Uiteindelijk eindigt het verhaal zoals het begonnen is: dramatisch. Maar de worsteling van Julien is aan je voorbij gegaan.

 

Oorspronkelijke titel: The Dream of Scipio
Jaar van publicatie: 2002.

Fictieve held: Odysseus

Niet alle fictieve helden weten de tand des tijds te doorstaan. Sommige, zoals Odysseus, slagen daar wel in. De koning van het Griekse eiland Ithaca en de held van het episch dichtwerk ‘Odyssee’ is dan ook een van de oudste fictieve helden in de westerse literatuur. 

Odysseus’ persoonlijke zielenroerselen vonden waarschijnlijk rond 800 voor Christus hun weg naar het geschreven woord. Net als zijn voorganger ‘Ilias’ wordt ‘Odyssee’ toegeschreven aan de blinde bard Homerus. Het is echter heel onwaarschijnlijk dat beide epische dichtwerken geschreven zijn door dezelfde auteur. Bovendien weten we niet of Homerus wel echt bestaan heeft. ‘Ilias’ en ‘Odyssee’ zijn allicht het product van vele generaties dichters. Beide epen zijn samengesteld uit overgeleverde heldensagen over de Trojaanse oorlog.

De lange reis terug naar huis.

Hoewel hij geen Griekse naam heeft, vocht Odysseus in de oorlog tegen Troje mee aan de kant van de Grieken. Volgens sommige versies van de ‘Ilias’ was het dankzij een list van Odysseus, dat Troje na tien jaar strijd uiteindelijk viel. Odysseus pochte toen dat mensen zonder goden kunnen leven. Uiteraard viel dit niet bij alle goden op de Olympus in goede aarde. Zeegod Poseidon was woedend. Door zijn toorn duurde het tien jaar vooraleer Odysseus terug voet aan wal kon zetten op Ithaca.

Odysseus’ reis was een ware odyssee, of een tocht met vele beproevingen en tegenslagen. Vele fantastische wezens zoals eenogige reuzen, monsters, nimfen, tovenaressen en sirenen kruisten Odysseus’ tocht naar huis. De ‘Odyssee’ leest dan ook als een avonturenverhaal. Gelukkig beschikte Odysseus soms over goddelijke inmenging, en over een superkracht: zijn vindingrijkheid. Die wordt gelijk bij aanvang van de ‘Odyssee’ bezongen.

Odysseus_John William Waterhouse
Odysseus en de sirenen van John William Waterhouse.

Odysseus doorheen de eeuwen.

Doorheen de eeuwen bleven de muzen hem opvoeren in de kunsten. In de vijfde eeuw voor Christus werd Odysseus door de toneelschrijvers Sophocles, Euripides en Aeschylus ten tonele gevoerd. In de vijftiende en zestiende eeuw fungeerde hij net als in de oudheid vaak als schildersmodel, weliswaar niet meer op vazen en borden, maar op schilderijen. Vanaf de middeleeuwen tot nu zijn Odysseus’ avonturen vaak bewerkt. Ook mocht Odysseus regelmatig een rolletje in een film, een verhaal of een epos spelen. Zo komt de Italiaanse dichter Dante in zijn ‘La Divina Commedia’ (De goddelijke komedie) op zijn tocht door het hiernamaals Odysseus in de hel tegen. Voor de erfgenamen van de Romeinen was Odysseus helemaal geen held, maar een bedrieger. Volgens de legende waren het nakomelingen van de Trojaanse held Aeneas, die Rome gesticht hadden. En uiteraard konden ze geen sympathie opbrengen voor de man, die Troje ten val had gebracht.

Voor dit artikel gebruikte ik verschillende bronnen, waaronder Wikipedia. Het beeld bij dit blog komt van Wikimedia Commons.

Dictator van Robert Harris

Sluitstuk van een schitterende trilogie.

‘Dictator’ is het derde boek in de trilogie rond Cicero. Marcus Tillius Cicero was een Romeins redenaar, filosoof, advocaat en politicus uit de klassieke oudheid. Zijn leven viel grotendeels samen met de overgang van de Romeinse republiek naar een keizerrijk. Dit is een van de best gedocumenteerde periodes in de geschiedenis, en dus een goudmijn voor een schrijver.

Aanvankelijk dacht Harris om Cicero zelf aan het woord te laten, koos uiteindelijk voor een andere historische figuur om Cicero’s leven en dat van zijn tijdgenoten te vertellen. Het is Cicero’s secretaris Tiro, die ons rondleidt in de slangenkuil van de Romeinse politiek. En ons laat kennismaken met Pompeius, Crassus, Julius Ceasar, Cato, Brutus, Catilina, Marcus Antonius en Octavianus (de latere keizer Augustus).

Tiro is net als Cicero een goed uitgewerkt en vooral evenwichtig personage, hoewel je je in ‘Dictator’ soms kan afvragen waarom hij zich zo laat doen door Cicero. Het is een detail waar je als lezer amper blijft bij stilstaan, vooral omdat de gebeurtenissen zich blijven opstapelen. Dit had makkelijk een boek kunnen zijn dat leest als een geschiedenisboek, maar een schrijver als Harris weet dit moeiteloos om te zetten in eersteklas spanning. Ook had dit een ingewikkeld verhaal kunnen zijn door de vele feiten, maar het is makkelijk te volgen, zeker als je de andere delen gelezen hebt.

Maccari-Cicero
Cesare Maccari: Cicero hekelt Catilina in de senaat

Nadat Cicero in ‘Imperium’ van succesvol redenaar en advocaat opklimt tot consul, en in ‘Lustrum’ geniet van zijn politieke macht, is hij vooral op de loop of net niet in ballingschap in ‘Dictator’. Hoewel hij zich een weg terug weet te vechten naar de macht, moet hij compromissen sluiten. Of zoals Tiro stelt: “Hoe makkelijk is het voor hen die zich nooit met de politiek bemoeien om te sneren over de compromissen die daarbij gesloten worden.” Een paar keer doet Tiro ons herinneren aan wat hij in ‘Imperium’ stelde en toen formuleerde als volgt: “Als hij (Cicero) niet altijd naar voren komt als een toonbeeld van deugd, dan zij het zo. Macht brengt een man een hoop weelde, maar een paar schone handen behoort daar zelden toe”. Voor een schrijver als Robert Harris, die zijn carrière begon als politiek journalist, zijn onder andere die vuile politieke handen dankbare onderwerpen voor zijn boeken.

‘Dictator’ is het perfecte sluitstuk van een trilogie waaraan Harris vijftien jaar werkte. Voor Robert Harris was Cicero een dankbaar onderwerp. Volgens Harris was Cicero het soort politicus die zich in eerder welke tijd moeiteloos zou hebben ingewerkt in het bestaande politieke systeem. Hiermee geeft de schrijver een antwoord op de vraag die zijn vele fans steevast stellen: hoe doet hij het? Hoe kan het zijn dat hij gebeurtenissen van tweeduizend jaar geleden, die zich afspelen in een duidelijk andere tijd met andere gewoonten en zeden, zo herkenbaar maken? Het is een kunst die Robert Harris meesterlijk beheerst.

 

Oorspronkelijke titel: Dictator
Jaar van publicatie: 2015