J.M. Barrie. Of de man achter Peter Pan.

Zijn sentimentaliteit wordt vandaag de dag niet meer gesmaakt. Ondanks die smet op zijn werk was hij een meester in toneeleffecten en in het beschrijven van zijn personages. Zes van zijn toneelstukken zijn van onbetwistbare hoge kwaliteit: ‘Quality Street’ (1901), ‘The Admirable Crichton’ (1902), ‘What Every Woman Knows’ (1908), ‘The Twelve-Pound Look’ (1910), ‘The Will’ (1913) en ‘Dear Brutus’ (1917).

Zijn bekendste toneelstuk was ‘Peter Pan’. Op de première van dat stuk op 27 december 1904 was hij bloednerveus. Ging het publiek wel klappen als Peter Pan hen zou vragen of ze geloofden in elfen? Naast elfen speelden – geloof het of niet – piraten en Indianen een rol in het stuk. Met acteurs die door de lucht vlogen en 50 scènes, was het iets wat nog nooit vertoond was voor kinderen.

Hij moest na de première de openingsscène wel aanpassen. Want behoorlijk wat jonge kinderen hadden zich bezeerd nadat ze thuis van sofa’s en stoelen waren gesprongen. Dat ze zich bezeerd hadden was omdat ze geen sterrenstof hadden.

Een gulzige lezer.

James Matthew Barrie werd op 9 mei 1860 geboren in het Schotse Kirriemuir, als negende kind van David Barrie en Margaret Ogilvy. Op zesjarige leeftijd verloor hij zijn oudere broer David bij een schaatsongeval. Voor Margaret was David de jongen die altijd kind zou blijven en die nooit de harde realiteit van het leven zou kennen. Om zijn moeder af te leiden van haar verdriet, bedelde de jonge Barrie om verhalen. Margaret vertelde hem dan meestal verhalen over de streek en haar eigen jeugd. Daarnaast trachtte Barrie de plaats van zijn oudere broer in te nemen door te fluiten zoals hem.

Barrie was een sportieve maar dromerige jongen. Op zijn veertiende was hij een gulzige lezer van het werk van jeugdauteur Robert Michael Ballantyne (1825-1894), James Fenimore Cooper (1789-1851) en penny dreadfuls. De verhalen over piraten, Indianen en bandieten vonden al snel hun weg in spelletjes en toneelstukjes, waarbij het washuis van de familie Barrie dienst deed als theater.

Al op een jonge leeftijd wist Barrie dat hij schrijver wou worden. Maar zijn moeder had andere plannen met hem. Bovendien wou zijn vader dat zijn zonen studeerden. Toch wist Barrie tot een compromis te komen en mocht hij literatuur gaan studeren.

Werken als journalist.

Een van zijn studiegenoten op de universiteit van Edinburgh was de schrijver-in-wording van Sherlock Holmes, Arthur Conan Doyle. Doyle plaagde Barrie met zijn grootte. Maar besefte dat er buiten Barries lengte niets klein was aan de man. Met 1,60 m was Barrie inderdaad klein. Op zijn veertiende was hij gestopt met groeien. Ook was hij mager, sprak als een jongen en zag eruit als een jongen, want hij had geen baardgroei. Dat laatste zou hij maar pas jaren later krijgen.

Na zijn studies begon Barrie te werken als journalist voor The Nottingham Journal. Onder het pseudoniem Hippomenes schreef hij vooral columns en essays. Zijn tewerkstelling bij The Nottingham Journal kwam tot een einde toen de krant financiële moeilijkheden kreeg en mensen moest ontslaan. Gelukkig was de Londense St. James’s Gazette geïnteresseerd in de stukken die Barrie hen bezorgde en waarin hij schreef over het oude Schotland. Die stukken dienden later als basis voor ‘Auld Licht Idylls’ (1888), ‘A Window in Thrums’ (1890) en ‘The Little Minister’ (1891). Die romans waren zo succesvol dat Barrie voltijds kon schrijven. Na de toneelbewerking van ‘The Little Minister’ wijdde hij zich hoofdzakelijk aan het schrijven van toneelstukken.

Kinderloos huwelijk.

Via zijn vriend Jerome K. Jerome ontmoette hij de actrice Mary Ansell. Ansell en Barrie werden goede vrienden. Die vriendschap ontging de Londense roddelpers niet, die zich afvroeg of er soms een huwelijk op til was voor de bekende schrijver. Barrie en Ansell trouwde op 9 juli 1894 in Kirriemuir. Hun huwelijksreis ging naar Zwitserland, waar het koppel een sint-bernard puppy kocht.

Het huwelijk bleek al snel een ramp. En blijkbaar was het tijdens de huwelijksreis niet geconsumeerd. Vijftien jaar later volgde een scheiding. Kinderen hadden de Barries niet. Maar in datzelfde jaar werd Barrie een van de voogden van de vijf zonen van Arthur (1863-1907) en Sylvia (1866-1910) Llewelyn Davies. Het waren overigens de kinderen Davies die Barrie de inspiratie hadden gegeven voor Peter Pan.

Tijdens Barries leven werd er vaak gesuggereerd dat hij pedofiel was.

Barries verdriet.

Volgens Nicholas Llewelyn Davies (1903-1980), de jongste van de vijf was er geen sprake van ongepaste intimiteiten of opmerkingen bij oom Jim. Integendeel. Als laatste van The Lost Boys was Nicholas een belangrijke bron van informatie voor de schrijver Andrew Birkin, die in 1978 de BBC miniserie ‘J.M. Barrie and The Lost Boys’ schreef. Volgens Birkin was J.M. Barrie impotent.

Niet alleen schreef Barrie een boek over een jongen die altijd kind bleef, ook was een van zijn broers altijd een kind gebleven en was hij in zijn groei blijven steken. Blijkbaar heeft hij zijn hele leven geleden onder het feit dat hij zo klein was, geen echte man was en geen kinderen kon krijgen.

Barries erfenis.

Acht jaar voor zijn dood werd Sir Barrie benaderd door het Great Ormond Street Hospital. Het Londense kinderziekenhuis wou een nieuwe vleugel en had daarvoor land nodig. In plaats van in hun commissie te zetelen droeg Barrie de rechten van Peter Pan over. In 1988 kreeg het kinderziekenhuis het eeuwigdurend recht op royalty’s van alle commerciële exploitaties op het podium, het grote en kleine scherm en andere publicaties van het verhaal van Peter Pan. Het Great Ormond Street Hospital geeft vandaag de dag hoop aan kinderen over de hele wereld die lijden aan de zeldzaamste, meest complexe en vaak levensbedreigende aandoeningen.

Sir James Matthew Barrie stierf aan een longontsteking op 19 juni 1937. Hij werd begraven naast zijn ouders in zijn Wee Red Toon, Kirriemuir.

De video komt van het YouTube-kanaal van Andrew Birkin. Naast de miniserie ‘J.M. Barrie and The Lost Boys’ schreef Birkin ook een biografie. Daarnaast onderhoudt hij een website over het leven en werk van J.M. Barrie.