Klassiekers blijven boeien. Sommige zoals ‘Alles valt uiteen’ overstijgen zelfs grenzen.

Volgens vele begint de Afrikaanse literatuur vanaf 1958. Toen werd ‘Things fall apart’ (Alles valt uiteen) van Chinua Achebe gepubliceerd. Het was het eerste boek van een zwart Afrikaanse auteur die door critici over de hele wereld werd gelezen. De kritieken waren lovend. Enkel in Nigeria, het thuisland van Achebe waren de reacties aanvankelijk sceptisch. Ook bracht het een discussie op gang, die in Afrika nog steeds niet is uitgewoed: kan een roman van een Afrikaanse auteur wel in de taal van de vroegere kolonisator geschreven worden?

Engels als troef.

Net als vele van zijn tijd- en landgenoten was Achebe opgeleid in het Engels. Bij de kolonisatie van Nigeria in de negentiende eeuw was het Engels immers de lingua franca geworden. Achebes keuze voor de pen tijdens zijn studentenjaren was ingegeven door onbehagen. Hij maakte hem ongelukkig hoe Britse schrijvers over zijn landgenoten en Afrikanen in het algemeen schreven. Afrikaanse personages waren steevast wilden of hansworsten.

“The white man is very clever. He came quietly and peaceably with his religion. We were amused at his foolishness and allowed him to stay. Now he has won our brothers, and our clan can no longer act like one. He has put a knife on the things that held us together and we have fallen apart.”

Zijn debuut schreef Achebe naast zijn werk voor de Nigeriaanse radio. Tijdens een opleiding in Londen liet hij zijn manuscript lezen door schrijver-criticus Gilbert Phelps, die de roman meteen wou voorstellen aan een literaire agent. Voor Achebe was de roman nog niet klaar. Pas twee jaar later, in 1958 zond hij zijn enige handgeschreven exemplaar van ‘Things fall apart’ met een betaling van 22 pond naar een firma in Londen, gespecialiseerd in typewerk. Er kwam echter geen reactie van de firma. Toen zijn baas naar London ging voor haar jaarlijkse vakantie, vroeg hij haar om langs te gaan bij de firma om te horen wat er van zijn manuscript geworden was. Dankzij haar tussenkomst kreeg Achebe zijn uitgetypt manuscript netjes teruggestuurd. Hij verzond het terug naar Londen. Deze keer naar de literaire agent, aangeraden door Phelps

Uiteindelijk was uitgeverij Heinemann bereid om Achebes roman uit te geven, maar pas nadat een van hun adviseurs het de hemel had ingeprezen. Het was niettemin een risico. Want ging er wel een markt zijn voor Afrikaanse auteurs? Dat het verhaal in het Engels was geschreven, was een troef. Had Achebe het in zijn eigen taal, het Igbo geschreven, had hij nooit zo veel lezers kunnen bereiken. En waren lezers in de rest van de wereld verstoken geweest van wat Afrikaanse auteurs te bieden hebben, want het succes van ‘All fall apart’ effende de weg voor andere. Of zoals Nelson Mandela zei: “Een wereld valt uiteen’ bracht Afrika naar de rest van de wereld.

Voor dit blog gebruikte ik verschillende bronnen, waaronder Wikipedia. De foto bij dit blog komt van Pixabay.