Het complot tegen Amerika van Philip Roth

Stel je het volgende scenario voor: in 1940 is de zittende Amerikaanse president nazi-Duitsland gunstig gezind. Welke gevolgen zou dat gehad hebben voor de Amerikaanse politiek? En hoe zou het leven van de Amerikaanse joden er dan hebben uitgezien?  

In Roths alternatieve geschiedenis ‘Het complot tegen Amerika’ wint niet Franklin D. Roosevelt (1882-1945) de presidentsverkiezingen van 1940, maar luchtvaartpionier Charles A. Lindbergh (1902-1974). 

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Charles A. Lindbergh de woordvoerder van ‘The American First Committee’, een isolationistische beweging. De isolationisten wilden niet dat de VS deelnam aan de Tweede Wereldoorlog. Op de koop toe had Lindbergh sympathie voor nazi-Duitsland en nam hij antisemitische standpunten in. Die feiten en zijn heldenstatus zorgden ervoor dat hij zich bij Roth opdrong als de drieëndertigste president van de Verenigde Staten.  

De verteller van ‘Het complot tegen Amerika’ is de 9-jarige Philip Roth. Roths alter ego heeft overduidelijk een trauma overgehouden aan Lindy’s presidentschap. 

“In deze herinneringen regeert de angst, een voortdurende angst. Natuurlijk kent elke kindertijd wel zijn verschrikkingen, maar toch vraag ik me af of ik als kind minder bangelijk zou zijn geweest als Lindbergh geen president was geworden, of als ik geen joden als ouders had gehad.”

Philips relaas komt authentiek over. Het verhaal evenwel vertelt niets nieuw. Enkel de context is anders: die is geënt op de Amerikaanse realiteit en op Roths realiteit als zoon van joodse ouders in Newark,  New Jersey.

Dat het ook in de VS had kunnen gebeuren, wisten we al. Sinclair Lewis schreef in 1935 al over een xenofobe en haatzaaiende populist die de presidentsverkiezingen wint. En Arthur Miller stelde in zijn roman “Focus’ in 1945 het antisemitisme in de VS aan de kaak.

Uiteraard reageren de Roths verdeeld op de situatie: Mama Bess wil naar Canada. Papa Herman daarentegen wil niet emigreren. Broer Sandy wil deelnemen aan een project waarbij joodse kinderen bij Amerikaanse boeren worden ondergebracht. Volgens tante Evelyn en haar kersverse echtgenoot zien de Roths spoken, want de president heeft het beste voor met alle Amerikanen. Buiten de besloten joodse wereld van Newark nemen de spanningen echter hand over hand toe. Gewelddadige confrontaties en rellen blijven bijgevolg niet uit. 

Halverwege Trumps presidentschap besefte Roth dat er parallellen waren tussen de wereld die hij had verzonnen en de politieke realiteit onder Trump. Nochtans was het niet zijn bedoeling geweest om een politieke allegorie te schrijven. Hij wou enkel de Amerikaanse joden de dreiging laten voelen van een antisemitisch bewind.

De geschiedenis van de VS na Donald Trump wordt nog volop geschreven. Maar dat alles anders is geworden staat vast. Hoe de Amerikaanse samenleving er na Lindbergh zou hebben uitgezien, zullen we nooit weten. We weten enkel dat de Grondwet van de Verenigde Staten de joden beschermde tegen een soortgelijk Europees lot van genocide en concentratiekampen. En dat na Lindbergh blijkbaar alles weer pais en vree was.

Oorspronkelijke titel: The Plot Against America.
Jaar van publicatie: 2004.
In het Nederlands vertaald door Ko Kooman en Janneke Zwart.
De trailer bij dit blog komt van het YouTube-kanaal van HBO.